شامپو قلیایی چیست و چه تفاوتی با شامپو اسیدی دارد؟

آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا برخی از شامپوها احساس نشاط‌ بخشی ایجاد می‌کنند در حالی که برخی دیگر باعث خشکی و شکننده شدن موهای شما می‌شوند؟ پاسخ اغلب در سطح pH محصولاتی که استفاده می‌کنید نهفته است! یک شامپو قلیایی با pH بالاتر، به دلیل توانایی پاک کنندگی عمیق و خاصیت افزایش حجمش شناخته شده است. با این حال، در صورت استفاده نادرست می‌تواند منجر به خشکی و آسیب شود. در این مطلب از مجله خانومی تفاوت‌های اساسی بین شامپوهای قلیایی و اسیدی را بررسی می‌کنیم زیرا به شما این امکان را می‌دهد تا انتخاب‌هایی آگاهانه برای روتین مراقبت از موهای خود داشته باشید.

pH چیست و چرا مهم است؟

اصطلاح pH از کلمه فرانسوی «pouvoir hydrogene» که به «قدرت هیدروژن» ترجمه می‌شود، سرچشمه می‌گیرد. محلولی که یون هیدروژن آزاد بیشتری دارد اسیدی است، در حالی که محلولی که یون هیدروکسیل آزاد بیشتری دارد قلیایی است.

pH چیست؟

pH معیار اسیدی یا بازی بودن یک محلول است، با طیفی که از ۰ تا ۱۴ متغیر است. pH7 خنثی در نظر گرفته می‌شود، به این معنی که محلول نه اسیدی است و نه بازی. مقادیر کمتر از 7 اسیدیته بیشتری را نشان می‌دهد، در حالی که مقادیر بالای ۷ نشان دهنده قلیایی بودن (بازی بودن) محلول است. مقیاس pH لگاریتمی است، به این معنی که افزایش یک عدد نشان دهنده یک تغییر ده برابری در اسیدیته یا قلیایی بودن است. به عنوان مثال، محلولی با pH4 ده برابر اسیدی‌تر از محلول با pH5 و ۱۰۰ برابر اسیدی‌تر از محلول با pH6 است.

چرا pH مهم است؟

pH می‌تواند دسترسی به مواد مغذی، عملکردهای بیولوژیکی، فعالیت میکروبی و رفتار مواد شیمیایی را کنترل کند. به همین دلیل، نظارت یا کنترل pH خاک، آب و محصولات غذایی یا آشامیدنی مهم است. درک مفهوم pH در علوم مختلف به چند دلیل حیاتی است:

• صنعت کشاورزی: در کشاورزی، pH خاک بر دسترسی گیاهان به مواد مغذی تأثیر می‌گذارد. اکثر گیاهان در محدوده pH تقریبا ۶.۰ تا ۷.۰ رشد می‌کنند، جایی که مواد مغذی در دسترس‌تر هستند. اما سطوح بالای pH می‌تواند منجر به کمبود مواد مغذی یا ایجاد مسمومیت شود.
• عملکردهای بیولوژیکی: pH بر فرآیندهای بیولوژیکی مختلف، از جمله فعالیت میکروبی و عملکرد آنزیم‌ها تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، برخی از باکتری‌های مفید در خاک یا آب در سطوح pH خاصی رشد می‌کنند و بر سلامت کلی اکوسیستم تأثیر می‌گذارند.
• سلامت آبزیان: در اکوسیستم‌های آبی، pH بر سلامت ماهیان و سایر موجودات آبزی تأثیر می‌گذارد. آب با pH خیلی پایین یا خیلی بالا می‌تواند مضر باشد و منجر به کاهش رشد یا حتی مرگ در گونه‌های حساس شود.
• صنایع غذایی: در صنایع غذایی، pH برای کنترل فعالیت میکروبی، طعم و ماندگاری مواد بسیار حیاتی است. به عنوان مثال، pH شیر برای اطمینان از کیفیت آن کنترل می‌شود، در حالی که pH غذاهای کنسرو شده باید به دقت کنترل شود تا از رشد باکتری در آن‌ها جلوگیری شود.
• تصفیه آب: در تصفیه آب آشامیدنی، حفظ pH مناسب برای جلوگیری از خوردگی لوله‌ها و اطمینان از اثربخشی مواد ضدعفونی کننده مانند کلر ضروری است. آب با pH بسیار پایین (اسیدی) می‌تواند فلزات مضر را دچار خوردگی کند، در حالی که آبی که خیلی قلیایی است طعم ناخوشایندی خواهد داشت.

چرا میزان pH برای موها اهمیت دارد؟

سطح pH محصولات مو از جمله انواع شامپو سر برای حفظ سلامت کوتیکول مو و حفظ رطوبت آن بسیار مهم است. در این بخش به دلایل اصلی اهمیت pH می‌پردازیم:

۱. ساختار کوتیکول مو

کوتیکول مو بیرونی‌ترین لایه از ساقه مو و مانند فلس‌های روی یک ماهی است. وقتی pH مو متعادل باشد، این فلس‌ها صاف و بسته هستند و مو نرم، براق و سالم به نظر می‌رسد. محصولات قلیایی (PH بالای ۷) می‌توانند باعث باز شدن کوتیکول شوند که آسیب مو را افزایش می‌دهد. برعکس، محصولات اسیدی (pH کمتر از ۷) به بستن کوتیکول کمک می‌کنند که از لایه‌های داخلی مو محافظت می‌کند و درخشندگی آن را افزایش می‌دهد.

۲. حفظ رطوبت

وقتی کوتیکول بسته است، به حفظ کلی رطوبت موها کمک می‌کند و باعث جلوگیری از خشکی و شکنندگی آن می‌شود. این امر به ویژه برای حفظ موهای سالم بسیار مهم است، زیرا موهای خشک بیشتر مستعد شکستن و موخوره هستند. از همین‌رو شامپو بدون سولفات فاقد مواد خشن و آسیب‌زا است.

۳. کنترل موخوره

pH متعادل با به حداقل رساندن بار اصطکاک روی تارهای مو به کاهش موخوره کمک می‌کند. هنگامی که کوتیکول به درستی بسته می‌شود، تارهای مو کمتر دچار الکتریسیته ساکن می‌شوند، که همین منجر به موهای صاف‌تر و قابل کنترل‌تر می‌شود.

۴. سلامت کلی مو

مو اصولا از کراتین تشکیل شده است، پروتئینی که ممکن است با سطوح pH بالا آسیب ببیند. شرایط قلیایی می‌تواند پیوندهای پروتئینی مو را ضعیف کند و منجر به آسیب ساختاری آن شود. حفظ یک محیط کمی اسیدی با استفاده از شامپو کراتین به حفظ یکپارچگی این پروتئین‌ها کمک می‌کند.

۵. سلامت پوست سر

پوست سر نیز دارای pH طبیعی در حدود ۵.۵ است. استفاده از محصولات مراقبت از مو که با این pH همخوانی دارند می‌تواند به جلوگیری از تحریک پوست سر و کنترل شوره سر کمک کند که همین می‌تواند به طور غیرمستقیم بر سلامت مو تأثیر بگذارد.

شامپو قلیایی چیست؟

شامپوهای قلیایی دارای سطح pH بالای ۷ هستند که معمولا بین ۷.۱ تا ۱۴ متغیر است. این شامپوها برای باز کردن کوتیکول مو طراحی شده‌اند و امکان پاکسازی عمیق با حذف باقیمانده مواد آرایشی و چربی‌ها را فراهم می‌کنند.

pH بالاتر می‌تواند چربی‌های طبیعی مو را از بین ببرد و باعث ایجاد احساس تمیزی بیشتری شود. با این حال، در صورت استفاده بیش از حد نیز می‌تواند منجر به خشکی و آسیب احتمالی شود.

شامپو اسیدی چیست؟

شامپوهای اسیدی سطح pH زیر ۷ دارند که معمولا بین ۰ تا ۶.۹ متغیر هستند. این شامپوها به pH طبیعی مو نزدیک‌تر هستند که معمولا بین ۴.۵ تا ۵.۵ است. شامپوهای اسیدی به بستن کوتیکول مو کمک می‌کنند که این می‌تواند موها را درخشان‌تر و صاف‌تر نشان دهد. آن‌ها اغلب روی موها و پوست سر ملایم‌تر عمل می‌کنند و برای استفاده منظم به خصوص برای موهای رنگ شده یا آسیب دیده مناسب هستند.

شامپو قلیایی چه تفاوتی با شامپو اسیدی دارد؟

حال که دانستیم شامپو قلیایی چیست به تعریف این دو شامپو پرداختیم،‌ می‌خواهیم در این بخش با استفاده از یک جدول مقایسه‌ای تفاوت‌های این دو را با هم بررسی کنیم:

ویژگی	شامپو قلیایی	شامپو اسیدی
سطح pH	pH بالای ۷	pH زیر ۷
وضعیت کوتیکول مو	کوتیکول را برای تمیز کردن عمیق باز می‌کنند.	کوتیکول را می‌بندند و باعث درخشندگی و کاهش موخوره می‌شوند.
کاربرد	برای از بین بردن رسوبات سنگین بهتر هستند.	برای حفظ سلامت مو و پوست سر ایده‌آل هستند.

مزایای شامپو قلیایی

شامپوهای قلیایی که معمولا دارای pH بالاتر از ۷ هستند، فواید زیادی دارند، به ویژه برای انواع و شرایط خاص مو. در اینجا برخی از مزایای آن را آورده‌ایم:

پاکسازی عمیق

شامپوهای قلیایی در از بین بردن تجمع محصولات آرایشی مو، چربی‌ها و ناخالصی‌ها موثر هستند. PH بالاتر به باز شدن کوتیکول مو کمک می‌کند و امکان پاکسازی کامل‌تری را فراهم می‌کند. این شامپو به ویژه برای افرادی که از محصولات سنگین حالت دهنده استفاده می‌کنند یا موهای چرب دارند مفید است.

افزایش حجم

شامپوهای قلیایی می‌توانند با باز کردن کوتیکول، حجم بیشتری در مو ایجاد کنند. این اثر مخصوصا برای موهای نازک مفید است، زیرا می‌تواند موها را پرتر و حجیم‌تر نشان دهد.

آماده‌سازی برای رنگ کردن

شامپو قلیایی قبل کراتین و اغلب قبل از به کار بردن مواد شیمیایی مانند رنگ‌ها استفاده می‌شوند. کوتیکول باز شده اجازه نفوذ بهتر مواد شیمیایی را می‌دهد، که می‌تواند اثربخشی این محصولات را افزایش دهد.

معایب شامپو قلیایی چیست؟

شامپو قلیایی در حالی که در زمینه‌های خاصی مفید است، دارای معایبی نیز هست که می‌تواند بر سلامت مو تأثیر منفی بگذارد. در این بخش به برخی از مضرات آن اشاره کرده‌ایم:

آسیب به کوتیکول مو

همان‌طور که گفتیم، شامپوهای قلیایی می‌توانند باعث بلند شدن کوتیکول مو شوند و باز شدن بیش از حد آن به موها آسیب می‌رساند. علاوه بر این می‌تواند منجر به بافت زبرتر شود و موها را بیشتر در معرض آسیب و شکستن قرار دهد. وقتی کوتیکول باز می‌شود، لایه‌های داخلی مو را در معرض قرار می‌دهد و آن را در برابر استرس‌های محیطی و آسیب‌های فیزیکی آسیب‌پذیر می‌کند.

افزایش موخوره

همچنین باز شدن کوتیکول می‌تواند منجر به افزایش اصطکاک بین تارهای مو شود. این اصطکاک هم به موخوره تبدیل می‌شود، به خصوص در انواع موهای فر یا ضخیم. بار الکتریکی منفی روی سطح مو با سطوح pH بالاتر افزایش می‌یابد و به ایجاد موخوره کمک می‌کند.

از دست دادن رطوبت

استفاده زیاد از شامپوهای قلیایی می‌تواند چربی طبیعی مو را از بین ببرد و منجر به خشکی و شکنندگی مو شود. این امر به ویژه برای افرادی که موهای خشک یا آسیب دیده دارند مشکل‌ساز است، زیرا می‌تواند مشکلات موجود را تشدید کند.

تحریک پوست سر

شامپو قلیایی می‌تواند تعادل pH طبیعی پوست سر را که معمولا حدود ۵.۵ است، برهم بزند. این اختلال می‌تواند منجر به تحریک، خشکی و شرایطی مانند شوره سر یا درماتیت سبورئیک شود. شامپو ضد شوره برای کمک به چنین مشکلاتی دارای فرمول مناسب است.

برای همه انواع مو مناسب نیست

در حالی که ممکن است شامپو قلیایی قبل کراتین مفید باشد، اما معمولا برای موهای رنگ شده یا آن‌هایی که با مواد شیمیایی مانند صاف‌کننده‌ها در تماس بوده‌اند، توصیه نمی‌شوند. کوتیکول بازشده می‌تواند منجر به محو شدن رنگ و آسیب بیشتر به موهای شکننده شود. در حالی که شامپو رنگ با فرمول مناسب می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند.

چه زمانی نباید از شامپو قلیایی استفاده کرد؟

در موارد زیر نباید از شامپوهای قلیایی استفاده کنید:

• موهای خشک یا آسیب دیده: اگر موهای شما از قبل خشک، شکننده یا آسیب دیده است، استفاده از شامپوی قلیایی می‌تواند این مشکلات را تشدید کند. PH بالاتر می‌تواند کوتیکول مو را بلند کند و منجر به افزایش شکنندگی و از دست دادن رطوبت بیشتر شود.
• موهای رنگ شده: شامپوهای قلیایی می‌توانند رنگ را از روی موهای رنگ شده سریع‌تر از بین ببرند. کوتیکول بازشده اجازه می‌دهد تا مولکول‌های رنگ از بین بروند و نیاز به رنگ‌ کردن مجدد ایجاد می‌شود.
• موهای مجعد: با استفاده از شامپوهای قلیایی موخوره در افرادی که موهای مجعد دارند ممکن است افزایش یابد. باز شدن کوتیکول می‌تواند منجر به اصطکاک بیشتر بین تارهای مو شود و در نتیجه بافت زبرتری ایجاد کند.
• حساسیت پوست سر: اگر پوست سر حساس یا بیماری‌هایی مانند اگزما یا پسوریازیس دارید، استفاده از شامپوهای قلیایی می‌تواند باعث تحریک بیشتر پوست سر شود. اختلال در تعادل طبیعی pH پوست سر می‌تواند منجر به افزایش تحریک و ناراحتی شود.
• استفاده مکرر: استفاده منظم از شامپوهای قلیایی به طور کلی توصیه نمی‌شود، زیرا می‌توانند چربی طبیعی مو را از بین ببرند و منجر به آسیب طولانی مدت شوند. توصیه می‌شود از آن‌ها کم استفاده کنید و برای بازگرداندن تعادل از یک نرم کننده یا مرطوب کننده کمک بگیرید.

نکات مهم در استفاده از شامپو قلیایی

در حالی که شامپوهای قلیایی فواید خود را دارند، مهم است که از آن‌ها با احتیاط استفاده کنید. استفاده بیش از حد می‌تواند منجر به خشکی و آسیب به دلیل باز کردن بیش از حد کوتیکول شود. در این بخش چند نکته مهم در مورد شامپو قلیایی وجود دارد که ممکن است برای شما مفید باشد:

• شامپوهای قلیایی ممکن است برای انواع خاصی از موها، مانند موهای چرب یا صاف، مناسب‌تر باشند، زیرا می‌توانند پاکسازی کامل و افزایش حجم را به ارمغان بیاورند.
• این شامپوها اغلب قبل از رنگ کردن موها استفاده می‌شوند زیرا موثرتر عمل می‌کنند. همچنین شامپو قلیایی قبل کراتین نیز موثر است.
• توصیه می‌شود برای حفظ سلامت مو این گونه شامپوها با شامپوهای دارای pH متعادل یا اسیدی جایگزین شود.
• انتخاب دقیق محصولات بر اساس حساسیت پوست سر مهم است زیرا ممکن است به تحریک پوست سر، خشکی و شوره سر منجر شود.
• بسیاری از شامپوهای قلیایی حاوی سولفات‌ها و سایر مواد پاک کننده خشن هستند که می‌توانند چربی طبیعی مو را از بین ببرند.
• برای کاهش اثرات خشکی شامپوهای قلیایی، توصیه می‌شود از یک نرم کننده یا مرطوب کننده استفاده کنید.

شامپو قلیایی برای موها مناسب‌تر است یا شامپو اسیدی؟

به طور خلاصه، انتخاب بین شامپوهای قلیایی و اسیدی باید بر اساس نیازها و شرایط موهای شما باشد. برای کسانی که به دنبال پاکسازی عمیق موهای خود هستند، شامپوهای قلیایی ممکن است مفید باشند، اما برای نگهداری و مراقبت منظم، اغلب شامپوهای اسیدی توصیه می‌شود. حفظ سطح pH مناسب در محصولات مراقبت از مو برای محافظت از کوتیکول مو، حفظ رطوبت و تضمین سلامت کلی مو ضروری است. محصولاتی که با pH طبیعی مو (بین ۴.۵ تا ۵.۵) همسو هستند، عموما برای رسیدن به نتایج مطلوب توصیه می‌شوند.