همه چیز درباره بوتاکس و عوارض آن
علاوه بر برخی از مراقبت‌های ساده مانند اجتناب از قرار گرفتن در معرض آفتاب و ترک سیگار، درمان‌های غیرتهاجمی متعددی مانند تزریق سم بوتولینوم یا «بوتاکس»، لیزر، لایه برداری شیمیایی، تزریق مواد پرکننده بافت برای از بین بردن چین و چروک وجود دارد. بوتاکس صورت، یکی از رایج‌ترین عمل‌های زیبایی است که برخلاف سایر عمل‌ها، نیازی به جراحی ندارد. در این مطلب خانومی، هر آن‌چه لازم است درباره بوتاکس و عوارض آن بدانید را در اختیار شما قرار می‌دهیم.
فهرست مطالب
بوتاکس چیست و چگونه عمل می‌کند؟
برای آشنایی با نحوه عملکرد بوتاکس ابتدا باید با Acetylcholine آشنا شوید. استیل‌کولین، یکی از مهم‌ترین پیوندگاه‌های عصبی است که باعث انقباض عضلات میشود و نورون‌های دستگاه عصبی از طریق آزاد کردن این ماده، ماهیچه‌های بدن را فعال می‌کنند.
بوتاکس یک نوع نوروتوکسین است که وقتی به نقطه موردنظر مثل پیشانی تزریق میشود، سیستم عصبی و پیام‌رسانی که موجب تحریک عضلات است، مختل کرده و مانع ترشح استیل‌کولین میشود. با این تغییر، فعالیت عضله موردنظر به‌صورت موقتی محدود شده و امکان انقباض آن وجود نخواهد داشت.
به بیان ساده‌تر بوتاکس نوعی داروی شل کننده عضلات است و از نوعی سم بوتولینوم (Botulinum) تشکیل شده که برای فلج موقتی ماهیچه‌ها کاربرد دارد. علی‌رغم اینکه سم بوتولینوم ماده خطرناکی است، استفاده از بوتاکس به مقدار کم، بی‌خطر است و عوارض جانبی محدودی دارد.
سازمان بهداشت آمریکا (FDA) در سال 1989 میلادی تاثیر بوتاکس در درمان بلفارواسپاسم و سایر مشکلات عضلانی را تایید کرد و طی سال‌های بعدی نیز سایر کاربردهای این دارو روی درمان خطوط اخم پیشانی و چین‌وچروک‌های اطراف چشم نیز تایید شد.
انواع بوتاکس
بوتاکس انواع مختلفی دارد که در هر کشور متناسب با نیازهای دارویی و ژنتیک مردم آن منطقه، نوع خاصی از آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. بوتاکس (BOTOX) در واقع نام تجاری یکی از معروف‌ترین برندهای تولیدکننده مواد بوتاکس در دنیا است و در حال حاضر برندهای مختلفی با نام‌های تجاری مثل Xeomin، MASPORT، NEURONOX، DERMATOX، BOCOTURE، AZZALURE، DYSPORT و … این محصول را تولید و به بازار عرضه می‌کنند.
کاربردهای بوتاکس
کاربرد بوتاکس را میتوان به دو دسته درمانی و زیبایی تقسیم کرد که در این بخش هر کدام از این موارد را معرفی می‌کنیم:
کاربردهای درمانی بوتاکس
پزشکان از بوتاکس برای درمان برخی از بیماری‌های ناشی از اختلالات سیستم عصبی و عضلانی استفاده می‌کنند. از جمله کاربردهای درمانی بوتاکس مورد تایید FDA میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیستونی گردن (انقباض غیرارادی عضلات گردن)
- افتادگی پلک ناشی از عدم‌تعادل عضلات چشم
- میگرن مزمن
- پرش عضلات چشم یا پریدن پلک
- تعریق بیش‌ازحد بدن در شرایط عادی به‌خصوص در نواحی کف دست، پا و زیربغل (هایپرهیدروز)
- بعضی از اختلالات و بیماری‌های عصبی مانند فلج مغزی
- اختلال در عملکرد مثانه، کاهش بی‌اختیاری ادرار و بهبود مثانه پرکار
- ترمیم موهای آسیب‌دیده
کاربردهای زیبایی بوتاکس
- بهبود چین‌وچروک بین ابروها یا خطوط اخم
- محو کردن چین‌وچروک دور چشم یا خطوط پنجه‌کلاغی
- رفع چروک‌های افقی پیشانی
- بهبود خطوط اطراف دهان یا خط لبخند
- بهبود حالت چهره از طریق تغییر حالت ابرو، بالا بردن نوک بینی یا گوشه‌های لب
در بوتاکس از چه موادی استفاده میشود؟
بوتاکس دارویی است که از سم تولیدشده توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینوم ساخته میشود. معمولا هر ویال بوتاکس حاوی 100 واحد کمپلکس نوروتوکسین کلستریدیوم بوتولینوم نوع A، 0.5 میلی‌گرم آلبومین (انسانی) و 0.9 میلی‌گرم سدیم کلراید است.
چه نقاطی از بدن را میتوان بوتاکس کرد؟
بوتاکس صورت برای قسمت‌های مختلف بدن کاربرد دارد:
- پیشانی و ابرو: پیشانی و ابرو جزو نواحی رایج برای بوتاکس صورت هستند. خطوط افقی پیشانی و خطوط اخم بین ابروها از طریق بوتاکس از بین می‌رود.
- دور چشم: بوتاکس اطراف چشم، یک راه حل ایمن برای جلوگیری از علائم پیری و بهبود چروک‌های پنجه کلاغی و اصلاح فرم چشم است.
- چانه، فک و گردن: تزریق بوتاکس در این نواحی موجب بهبود فرورفتگی چانه، بهبود فرم صورت و از بین رفتن چروک‌های گردن میشود.
- زیر بغل و کف دست: برای افرادی که بیش از حالت نرمال در این بخش‌ها تعریق دارند، بوتاکس به عنوان یک درمان استفاده میشود.
هزینه بوتاکس چقدر است؟
هزینه بوتاکس و تزریق آن به موارد مختلفی از جمله پزشک و تخصص، برند بوتاکس، محل تزریق و دوز (واحد) مصرف مواد بوتاکس بستگی دارد. به همین دلیل بدون اطلاع از این جزییات، نمی‌توان هزینه دقیقی برای این کار اعلام کرد.
ماندگاری بوتاکس چقدر است؟
ماندگاری اثرات بوتاکس از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به عوامل مختلفی از جمله سن فرد، میزان انعطاف‌پذیری پوست (الاستیسیته)، سبک زندگی، رژیم غذایی و عمق خطوط پوست بستگی دارد. اما به‌طورکلی میتوان گفت اثر آن بین 3 تا 6 ماه باقی می‌ماند و پس از این مدت، فعالیت عضلات، مجددا به‌تدریج آغاز میشود.
بهترین سن تزریق بوتاکس
متاسفانه قانون دقیقی برای بهترین سن بوتاکس وجود ندارد. استفاده از بوتاکس برای افراد بالای 18 سال تایید شده و اکثر متخصصان اواخر دهه 20 و اوایل 30 سالگی را سن مناسبی برای درمان‌های پیشگیرانه بوتاکس معرفی می‌کنند. به جای تمرکز روی سن، بهتر است به تغییرات پوست خود توجه بیشتری داشته باشید و هنگامی‌که شاهد خطوط ریز روی صورت خود شدید، از بوتاکس به عنوان یک روش پیشگیرانه کمک بگیرید.
مزایای بوتاکس
مزایای مختلف بوتاکس باعث شده که این عمل زیبایی در سال‌های اخیر محبوبیت زیادی بین خانم‌ها داشته باشد. در این بخش به چند مورد از مهم‌ترین مزایای بوتاکس اشاره می‌کنیم.
روش سریع و بی‌خطر: عمل تزریق بوتاکس بسته به میزان تزریق، می‌تواند بین 15 تا 45 دقیقه طول بکشد.
جلوگیری از چین‌وچروک صورت: بر اساس مطالعات بالینی در سال 2016، بوتاکس، یک درمان ساده، ایمن و موثر برای کاهش چین‌وچروک صورت، به ویژه پیشانی با حداقل درد محسوب میشود.
کلاژن‌سازی در پوست: یکی از مزایای بوتاکس، تاثیر آن در تولید کلاژن، که یکی از عوامل موثر در جوان‌سازی پوست است، می‌باشد و تزریق مکرر بوتاکس می‌تواند باعث افزایش خاصیت ارتجاعی پوست و کلاژن‌سازی شود.
نتایج طولانی مدت: مطالعات نشان داده است که بوتاکس صورت، روش بی‌خطر و موثری در جلوگیری از علائم پیری است و اغلب افرادی که به‌طور مداوم از بوتاکس استفاده می‌کنند، به مدت 6 ماه از نتایج طولانی‌مدت این روش بهره‌مند می‌شوند و نیازی به تزریق مجدد نخواهند داشت.
مقرون‌به‌صرفه: افزایش تنوع محصولات بوتاکس در سال‌های اخیر موجب کاهش هزینه‌های این عمل شده است. قیمت بوتاکس بر اساس واحد اندازه‌گیری میشود و به شما این امکان را می‌دهد که متناسب با بودجه خود از این روش بهره‌مند شوید.
نتایج سریع: نتیجه بوتاکس در عرض سه تا هفت روز پس از تزریق، کم‌کم قابل‌مشاهده خواهد بود.
عوارض جانبی محدود: بوتاکس جزو عمل‌های زیبایی بی‌خطری است که عوارض جانبی بسیار محدودی دارد. به همین دلیل بدون نگرانی میتوان از مزایای آن بهره‌مند شد.
معایب و عوارض بوتاکس
تزریق درست بوتاکس توسط متخصصین پوست و زیبایی، عوارض جانبی بسیار کمی دارد، به‌طوری‌که حتی برخی از مراجعین هیچ عوارضی را تجربه نمی‌کنند. رایج‌ترین عوارض بوتاکس، کبودی یا قرمزی ناحیه بوتاکس است که ظرف چند روز کاملا از بین می‌رود. سایر معایب بوتاکس ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد، عفونت، تورم، خونریزی یا کبودی در محل تزریق
- تورم و افتادگی در ناحیه پلک
- خستگی
- سردرد
- گردن‌درد
- دوبینی
- خشکی چشم یا ریزش اشک زیاد
- واکنش‌های آلرژیک مثل خارش و بثورات، علائم آسم و…
لیست زیر، عوارض دراز مدت بسیار نادر پس از تزریق بوتاکس است که بر اثر تزریق سم بوتولینوم به بدن ایجاد می‌شوند. در رابطه با عوارض بوتاکس در دراز مدت، مطالعات محدودی انجام شده و نیاز به بررسی بیشتری دارد. هرچند احتمال مشاهده این عوارض بسیار کم است اما بهتر است آن را بشناسید و اگر ساعت‌ها و هفته‌ها پس از بوتاکس، متوجه هر کدام از این عوارض شدید، فورا با پزشک متخصص تماس بگیرید.
- ضعف عضلانی غیرمعمول در ناحیه‌ای که تزریق نداشته است
- مشکلات بینایی
- اختلال در صحبت کردن و بلعیدن
- گرفتگی صدا
- مشکلات تنفسی، گلودرد و تنگی نفس
- از دست دادن کنترل مثانه
- نامنظم شدن تپش قلب و حس فشار در قفسه سینه
چگونه از عوارض جانبی بوتاکس جلوگیری کنیم؟
لیست عوارض جانبی احتمالی ذکر شده در این مقاله یک لیست طولانی است، اما بسیار نادر است که کسی همه آنها را تجربه کند. توجه به شش نکته زیر عوارض جانبی بوتاکس را به حداقل می‌رساند و یا از آن جلوگیری می‌کند:
- برای تزریق بوتاکس به پزشک متخصص مراجعه کنید: طی سال‌های اخیر گزارشات زیادی مبنی بر تزریق بوتاکس توسط آرایشگران و افرادی که دانش پزشکی کافی ندارند گزارش شده که مشکلات جبران‌ناپذیری برای افراد ایجاد کرده است. بنابراین برای بوتاکس حتما سراغ یک پزشک معتبر و باتجربه بروید.
- اطلاعات کامل سوابق بیماری خود را به متخصص ارائه دهید: قبل از بوتاکس، گزارش کاملی از مشکلات سلامتی خود و حساسیت‌ها به پزشک ارائه دهید.
- سابقه مصرف داروهای مختلف را به پزشک اطلاع دهید: در صورت مصرف هرگونه ویتامین، دارو، مکمل و…، این موضوع را به پزشک اطلاع دهید. زیرا برخی از ترکیبات این مکمل‌ها با بوتاکس می‌تواند عوارض جانبی جدی به همراه داشته باشد. اگر در چهار ماه گذشته تزریق بوتاکس داشته‌اید و داروهای خواب‌آور، ضد آلرژی و شل‌کننده عضلات یا رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنید، حتما باید با پزشک مشورت کنید تا در صورت نیاز این داروها را قبل از بوتاکس متوقف کنید.
- عوارش جانبی را به متخصص گزارش دهید: همه عوارض جانبی را گزارش کنید، به ویژه مواردی که شما را آزار می‌دهند یا از بین نمی‌روند.
- مراقب تزریق بوتاکس در خانه‌های شخصی باشید: شما باید در یک مکان پزشکی تزریق خود را انجام دهید که هرگونه عوارض جانبی را بتوان بلافاصله درمان کرد.
- از تزریق بیش از حد بوتاکس اجتناب کنید: همانند تزریق هر دارویی، سیستم ایمنی بدن شما می‌تواند آنتی بادی‌هایی برای دارو ایجاد کند که باعث کم شدن اثر آن یا ایجاد حساسیت به دارو میشود. هرچه دارو بیشتر تزریق شود، خطر تشکیل این آنتی بادی‌ها علیه دارو بیشتر است.
مراقبت‌های قبل و بعد بوتاکس
قبل از بوتاکس باید اطلاعات کاملی درباره وضعیت سلامتی خود در اختیار پزشک قرار دهید. برای اثرگذاری بهتر بوتاکس و جلوگیری از عوارض مختلف پس از تزریق بوتاکس، بهتر است موارد زیر را به عنوان مراقبت بعد از بوتاکس رعایت کنید:
- به مدت 24 ساعت، از ماساژ، مالش و ایجاد هرگونه فشار در ناحیه تحت درمان خودداری کنید.
- در صورت تزریق بوتاکس به ناحیه پیشانی، حداقل به مدت سه تا چهار ساعت دراز نکشید و سر خود را خم نکنید.
- تا جای ممکن پس از از تزریق بوتاکس از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید خودداری کنید و در روزهای بعد نیز از کرم ضدآفتاب با SPF بالا استفاده کنید.
- پس از تزریق بوتاکس می‌توانید فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرید.
- 4 ساعت پس از بوتاکس، می‌توانید سراغ ورزش‌های سبکی مثل پیاده‌روی و دوی آهسته بروید.
- در صورت کبودی یا تورم ناحیه تزریق می‌توانید از کمپرس آب سرد استفاده کنید.
- از استعمال دخانیات و مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل خودداری کنید.
- استفاده از لوازم آرایشی پس از تزریق بلامانع است.
تزریق بوتاکس برای چه افرادی مناسب نیست؟
با توجه به حساسیت موضوع بوتاکس و عوارض جانبی احتمالی، قبل از تزریق بوتاکس حتما سوابق پزشکی خود را با پزشک در میان بگذارید. به‌طورکلی تزریق بوتاکس برای افرادی با مشکلات زیر مناسب نیست و برای هر نوع اقدامی باید با پزشک خود مشورت کنید.
- بیماری قلبی
- دیابت
- مشکلات انعقاد خون
- سابقه تشنج
- سابقه جراحی چشم
- اختلالات عضلانی یا عصبی
- مشکلات تنفسی مانند آسم
- سابقه درمان با سم بوتولیسم
- تحت درمان با داروهای آنتی‌بیوتیک، آلزایمر، ضدانعقاد یا اختلالات خودایمنی
- خانم‌های باردار یا در دوران شیردهی
- افراد زیر 18 سال
- افرادی که به پروتئین گاوی حساسیت دارند
- اختلالات کلیوی
- سابقه حساسیت به داروهای بوتاکس
- وجود تبخال یا عفونت در محل تزریق
- افرادی که طی چند هفته اخیر واکسیناسیون داشته‌اند
سوالات متداول بوتاکس صورت
آیا تزریق بوتاکس دردناک است؟
بوتاکس نوعی عمل زیبایی بدون درد محسوب میشود که تنها حس درد آن هنگام فرو رفتن سوزن در پوست ایجاد میشود که از طریق بیحسی موضعی میتوان آن را به حداقل رساند.
آیا تزریق بوتاکس موجب افتادگی پوست میشود؟
در صورت تزریق بوتاکس توسط پزشک متخصص و ماهر، هیچ مشکلی تحت عنوان افتادگی پوست ایجاد نخواهد شد. درصورتی‌که پزشک مهارت کافی نداشته باشد، پوست پس از مدتی ممکن است دچار افتادگی شود.
