روش های مراقبت از پوست، مو و ناخن بعد از شیمی درمانی

امروزه بسیاری از انواع سرطان‌ها درمان می‌شوند اما سوالی که برای تمام بیماران مبتلا به سرطان وجود دارد، این است که بعد از شیمی درمانی چه باید کرد؟ چراکه ممکن است پوست و مو و ناخن این بیماران در طول دوره شیمی درمانی آسیب ببیند و دچار تغییرات زیادی شود. راه‌هایی از جمله آبرسانی به پوست یا پوشیدن دستکش‌های محافظتی وجود دارد که می‌توانند در برابر عوارض شیمی درمانی روی پوست، مو و ناخن به بیمار کمک کنند.

تغییرات در پوست، یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی در طول درمان سرطان است که می‌تواند در روحیه بیمار تأثیر منفی بگذارد و ممکن است در صورت زخم شدن پوست و قرار گرفتن در معرض باکتری‌ها، به عفونت نیز منجر شود و سیستم ایمنی را به خطر بیندازد. به همین دلیل است که مراقبت های بعد از شیمی درمانی، اهمیت بسیاری در مقابله با مشکلاتی مانند خشکی پوست، ریزش مو یا ناخن های شکننده دارد.

مراقبت از پوست در طول دوره شیمی درمانی

داشتن پوستی سالم، برای سلامت جسمانی ما ضروری است؛ زیرا پوست، بزرگ‌ترین عضو بدن به‌حساب می‌آید و از ما در برابر بسیاری از میکروب‌ها و عناصری محافظت می‌کند که می‌توانند برای سلامتی مضر باشند.

رایج‌ترین مشکل بیماران در حین و بعد از شیمی درمانی، خارش، پوسته پوسته شدن و خشکی پوست است. پوست خشک، حساس و تحریک شده ممکن است اگزما، خارش و زخم‌هایی را ایجاد کند که می‌توانند عفونی شوند. با تغییر یا اضافه کردن چند مرحله ساده به مراحل روتین پوستی خود می‌توانید فرآیند مشخصی برای مراقبت از پوست و مو و ناخن در طول شیمی درمانی داشته باشید و این شرایط را مدیریت کنید.

• مقدار زیادی آب بنوشید تا بدنتان هیدراته بماند (مگر اینکه پزشک‌، میزان مایعات مصرفی‌تان را محدود کرده باشد.)
• فقط از محصولاتی استفاده کنید که برای پوست شما ملایم هستند و عطرهای قوی یا مواد تحریک کننده ندارند.
• قبل از استفاده از صابون، پودر تالک، عطر، دئودورانت، کرم‌ها یا مواد آرایشی در ناحیه تحت درمان، با پزشک خود مشورت کنید.
• هنگام حمام کردن یا دوش گرفتن، به جای آب داغ، از آب با درجه حرارت متعادل استفاده کنید.
• از پوست در برابر حرارت یا سرمای مستقیم محافظت کنید.
• اگر پوست شما به شدت خشک یا پوسته پوسته شده است، از یک پارچه نرم، به‌آرامی برای تمیز کردن پوست استفاده کنید. البته این کار را در مناطقی از پوست که تحریک شده یا دارای زخم باز است، انجام ندهید. همچنین اگر پرتو درمانی می‌کنید، این کار را در ناحیه تحت درمان خود انجام ندهید.
• برای خشک کردن پوست‌، چیزی را به‌صورت مالشی روی آن نکشید. برای گرفتن رطوبت پوست، حوله نرمی را به‌آرامی روی پوست بگذارید و بردارید.
• همیشه بلافاصله پس از خشک کردن پوست، از یک مرطوب کننده و آبرسان عمیق استفاده کنید. مرطوب کننده بهتر است حاوی سرامید یا روغن‌های ارگانیک مانند روغن نارگیل، کنجد یا روغن زیتون باشد.
• در صورت امکان، چند بار در طول روز از مرطوب کننده استفاده کنید؛ برای مثال بعد از شستن دست‌ها و قبل از رفتن به رختخواب.
• زمانی از لوسیون بدن استفاده کنید که پوست‌تان هنوز مرطوب است تا بهتر جذب پوست شود.
• هر زمان‌که در خارج از منزل هستید یا در معرض نور مستقیم خورشید قرار دارید، لباس آستین بلند بپوشید و از یک کرم ضد آفتاب دارای ویژگی طیف وسیع با SPF حداقل 30 یا بالاتر کمک بگیرید تا از پوست خود در برابر اشعه مضر خورشید محافظت کنید. همچنین درصورتی‌که داخل آب می‌روید، تعریق‌تان زیاد است یا در معرض نور مستقیم خورشید هستید، ضد آفتاب خود را هر دو ساعت یک بار تجدید کنید.

مراقبت از پوست در طول پرتو درمانی

پوست شما ممکن است در هنگام دریافت رادیو تراپی یا پرتو درمانی، تحت تأثیر قرار گیرد و یک یا چند مورد از علائم زیر را داشته باشید:

• قرمز شدن (سرخی نابهنجار پوست که با نام اریتما نیز شناخته می‌شود)
• تورم و التهاب
• خشکی
• پوسته پوسته شدن
• خارش
• ریزش مو در ناحیه تحت درمان
• تاول زدن
• تغییر در رنگ پوست (رنگدانه های پوست)

یادتان باشد از محصولات آرایشی برای پوشاندن لکه‌های پوستی قسمت‌های تحت پرتودرمانی استفاده نکنید. همچنین کرم یا لوسیون های حاوی وازلین را کنار بگذارید؛ زیرا می‌تواند واکنش پوست شما بعد از پرتودرمانی را بدتر کند. عوامل مختلفی در نوع واکنش های پوستی به پرتو درمانی تأثیرگذار هستند و باید این واکنش‌ها را با انکولوژیست پرتو درمانی خود در میان بگذارید.

یادتان باشد مشکلات ذکر شده، قابل پیشگیری، درمان یا تسکین هستند و باید به‌محض بروز هر یک از این علائم، با پزشک خود مشورت کنید. بهتر است مراقبت از پوست خود را یک هفته قبل از شروع درمان آغاز کنید و تا بهبودی کامل ادامه دهید.

مراقب سرطان پوست باشید

سرطان پوست طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، شایع ترین نوع سرطان در ایالات متحده به شمار می‌رود. علت اصلی سرطان پوست، نور خورشید است اما سولاریوم و لامپ‌های برنزه نیز می‌توانند در ابتلا به سرطان پوست تأثیر داشته باشند.

هر کسی ممکن است به سرطان مبتلا شود اما افراد با پوست روشن که به‌راحتی روی پوست آن‌ها کک و مک و لک به وجود می‌آید، در معرض خطر بیشتری هستند. همچنین اگر قبلاً سرطان در شما تشخیص داده شده باشد، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای سرطان پوست باشید.

ریزش مو بعد از شیمی درمانی

ریزش یا نازک شدن مو می‌تواند در برخی از شیمی درمانی‌ها اتفاق بیفتد و علت آن هم این است که شیمی درمانی، روی تمام سلول‌های بدن تأثیر می‌گذارد، نه فقط سلول های سرطانی. بنابراین بهتر است به موارد زیر درباره عوارض داروی شیمی درمانی روی ریزش مو توجه داشته باشید:

• ریزش مو ممکن است از هفته دوم یا سوم پس از اولین دوره شیمی درمانی شروع شود.
• ریزش مو می‌تواند ناگهانی یا آهسته اتفاق بیفتد. بعضی از بیماران، با ریزش تمام موهای خود مواجه می‌شوند، درحالی‌که عده‌ای دیگر حجم کمتری از موهای خود را از دست می‌دهند.
• ممکن است ریزش مو در جاهایی غیر از سر رخ دهد. درمان ممکن است روی ناخن، ابرو، مژه و موهای بدن نیز تأثیر بگذارد.
• ریزش مو به‌صورت توده‌ای معمول است و می‌تواند بیمار را آشفته کند. به همین دلیل، بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند در اولین نشانه ریزش مو، موهای خود را کوتاه کنند یا سر خود را بتراشند.

به دلیل ریزش مو بعد از شیمی درمانی، بسیاری از افراد از کلاه، روسری یا کلاه گیس استفاده می‌کنند اما برخی دیگر ترجیح می‌دهند ریزش مویشان را پنهان نکنند. این انتخاب،کاملاً یک موضوع شخصی است و به ترجیح شما بستگی دارد. با این‌حال، یادتان باشد هنگامی که بیرون از خانه هستید، پوست سر احتیاج به محافظ مانند کلاه یا روسری دارد.

رشد مو بعد از شیمی درمانی

رشد مجدد مو معمولاً بین شش ماه تا یک سال پس از اتمام شیمی درمانی رخ می‌دهد. رشد مجدد مو، هر 30 روز با سرعت تقریباً یک‌چهارم اینچ اتفاق می‌افتد. این رشد به وضعیت تغذیه، رژیم غذایی و میزان استرس در زندگی شما بستگی دارد.

در بیش از 50% از بیمارانی که به دلیل شیمی درمانی به ریزش مو دچار شده‌اند، تغییراتی در مو مانند تغییر رنگ، بافت و ضخامت مو بعد از رشد مجدد اتفاق افتاده است.

مصرف بعضی از ویتامین های مؤثر در رشد مو می‌تواند در تقویت مو بعد از شیمی درمانی مؤثر باشد اما قبل از استفاده از روش‌های مختلف برای تقویت مو حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

نکاتی برای مراقبت از مو بعد از شیمی درمانی

• با موهایتان با ملایمت برخورد کنید. مواد شیمیایی که ممکن است به بافت مو آسیب برسانند و باعث ریزش بیشتر مو شوند را کنار بگذارید. همچنین در مرحله اولیه رشد مجدد مو، موهای خود را رنگ، دکلره یا فر نکنید.
• وقتی موهایتان کاملاً رشد کرد و هیچ نشانه قابل توجهی از ریزش نشان نداد، می‌توانید از رنگ موی دائمی یا نیمه دائمی استفاده کنید.
• اگر مطمئن نیستید که رشد مویتان پایدار است یا خیر، از رنگ موقت یا نیمه دائمی استفاده کنید؛ زیرا این محصولات، حاوی مواد شیمیایی شدیدی نیستند و به رنگ اجازه نفوذ نمی‌دهند و فقط روی فولیکول مو را می‌پوشانند.
• پوست سر خود را با استفاده از نرم کننده مو، مرطوب کنید. حتی اگر موهای خود را از دست داده‌اید نیز می‌توانید از یک نرم کننده ملایم در حمام استفاده کنید. بگذارید محصول به مدت 30 ثانیه روی پوست سر بماند، سپس آن را با آب گرم بشویید.
• بسیاری از مردم، از روغن کرچک برای رشد مجدد موهای سالم در پوست سر، مژه‌ها و ابروها کمک می‌گیرند. اگر شما هم قصد انجام این کار را دارید، حتماً از روغن کرچک ارگانیک استفاده کنید و بدانید که ممکن است نتیجه نهایی متفاوت باشد.

مراقبت از ناخن بعد از شیمی درمانی

 مراقبت از ناخن ها، اهمیت زیادی در طول درمان برای جلوگیری از ابتلا به عفونت دارد. شیمی درمانی می‌تواند روی ناخن‌ها و همچنین پوست و موهای شما تأثیر بگذارد. بعضی از شیمی درمانی‌ها، حاوی تاکسان هستند که اغلب برای سرطان‌های سینه، پروستات و ریه استفاده می‌شوند و ممکن است بعد از شیمی درمانی با تغییرات زیر در ناخن مواجه شوید:

• خشکی ناخن
• شکنندگی صدف ناخن
• تغییر رنگ ناخن‌
• خطوط یا برجستگی در ناخن‌ها که البته وقتی شیمی درمانی شما کامل شود، این موارد از بین خواهد رفت
• ناخن ضعیف و سست که حتی ممکن است از بستر خود جدا شود و بیفتد

زمانی‌که تحت درمان هستید، اگر ناخن شما افتاد یا برایتان ناراحتی و درد به وجود آورد، همیشه این موارد را به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین در این دوره بهتر است ناخن‌ها را کوتاه نگه دارید، از ناخن مصنوعی استفاده نکنید، مانیکور و پدیکور حرفه‌ای را تا بهبود کامل به تعویق بیندازید و هنگام استفاده از محصولات نظافتی یا کار در حیاط، استفاده از دستکش محافظ برای جلوگیری از عفونت را فراموش نکنید.

از این محصولات آرایشی بهداشتی در دوره شیمی درمانی دوری کنید

برخی مواد نگهدارنده و مواد کف کننده مورد استفاده در محصولات مراقبت از پوست، آرایشی و بهداشتی (مانند پارابن‌ها و سدیم لوریل سولفات) می‌توانند پوست را تحریک کنند و باعث خشکی پوست شوند. بهتر است محصولات به‌خصوص محصولات شوینده بدون سولفات و حاوی مواد مرطوب کننده مانند گلیسیرین و اسید هیالورونیک را انتخاب کنید.

همچنین محصولات دارای رایحه زیاد ممکن است باعث تحریک بیشتر پوست یا ایجاد خارش و پوسته پوسته شدن پوست شوند. بنابراین برای اطمینان بیشتر، از محصولات حاوی عطر دوری کنید.

به‌طور کلی، عطر، الکل، مواد نگهدارنده و اسانس‌های گیاهی که می‌توانند تحریک‌کننده باشند، محصول مناسبی برای شما نیستند. همچنین بهتر است از مواد خشن استفاده نکنید که چربی‌های پوست را از بین می‌برند و منجر به تحریک و شکسته شدن سد پوستی می‌شوند.

یکی دیگر از مواردی که باید از آن دوری کنید، محصولات لایه بردار و اسکراب ها هستند، آلفا هیدروکسی اسیدها و اسید گلیکولیک را کنار بگذارید و مصرف محصولات حاوی رتینول را نیز متوقف کنید؛ زیرا هم به‌عنوان یک لایه بردار عمل کرده و هم پوست را نسبت به نور خورشید حساس‌تر می‌کند.

محصولاتی که می‌توانید در روتین مراقبت از پوست و مو خود استفاده کنید

از آنجایی که نوع درمان‌ها و واکنش‌های پوستی می‌تواند متفاوت باشد، بهتر است قبل از شروع مصرف یک محصول، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. به‌طور کلی، اگر ترکیبات ذکر شده در بالا در محصول مورد نظرتان استفاده نشده بود، می‌توانید آن را به سبد خرید خود اضافه کنید اما بهتر است برای اینکه خیالتان راحت‌تر باشد، به‌دنبال محصولاتی برای مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی بگردید که مخصوص پوست های حساس و آسیب دیده تولید شده باشند.

فراموش نکنید که لب و دهان هم می‌توانند تحت تأثیر عوارض درمان سرطان قرار گیرند؛ بنابراین از یک بالم لب حاوی SPF، آنتی اکسیدان و حاوی ویتامین‌های A، C و E کمک بگیرید؛ زیرا این مواد به ساخت بافت جدید کمک می‌کنند.

بالم نرم و براق کننده لب آلوئه ورا کامان (البته با مشورت پزشک) می‌تواند گزینه خوبی برای شما باشد؛ زیرا دارای SPF 15، شی باتر، روغن آرگان، ویتامین A،E  و آلوئه ورا است و علاوه بر آبرسانی به لب و نرم کردن آن، محصولی ضد حساسیت و فاقد پارابن، سولفات و گلوتن به‌شمار می‌رود.

خرید بالم لب کامان

برای شستن صورت، از یک فیس واش ملایم و حاوی مواد آبرسان کمک بگیرید و آن را به‌آرامی با یک پد پنبه‌ای روی پوست بزنید. این محصول، فاقد الکل و رایحه است و نیازی به آبکشی ندارد.

همچنین می‌توانید برای درمان خشکی پوست، یک مرطوب کننده دست و صورت ضد حساسیت و التیام بخش مانند کرم مرطوب کننده قوی غنی شده با ویتامین سی گل را انتخاب کنید که فاقد پارابن و وازلین بوده و در مقابل، حاوی ویتامین‌های A، E، F، B5 و شی باتر، عصاره آلوئه ورا، روغن بادام و روغن نارگیل است و محصول مناسبی برای ترمیم پوست‌های آسیب دیده، پوسته پوسته شده و ترک خورده به‌حساب می‌آید.

معمولاً خاصیت آبرسانی کرم ها و پمادها بیشتر از ژل و لوسیون است و بهتر است تا پوست هنوز مرطوب است، آن را روی پوست بزنید.

خرید مرطوب کننده سی گل

برای شامپو نیز می‌توانید از شامپو بدون سولفات ملایم یا شامپو بچه مانند شامپو سر و بدن کودک سینره استفاده کنید که فاقد پارابن، سولفات و مواد صابونی بوده و علاوه بر داشتن پروویتامین B5، عصاره زردآلو و آلوئه‌ورا، از خاصیت آنتی‌اکسیدانی، مرطوب‌کنندگی و ضدالتهابی نیز برخوردار است.

با توجه به افزایش حساسیت پوست به نور خورشید بر اثر درمان‌های مربوط به سرطان، حتماً از ضد آفتاب مینرال طیف گسترده با SPF حداقل 30 برای مراقبت بعد از شیمی درمانی کمک بگیرید و ترجیحاً از محصولی استفاده کنید که مخصوص پوست حساس باشد.

برای مثال، کرم ضد آفتاب مینرال SPF30 مناسب پوست حساس الارو، ویژگی‌های ذکر شده را دارد، فاقد اسانس و پارابن است و محصولی بدون بروز حساسیت، ضد آلرژی و ضد التهاب، قابل استفاده پس از پیلینگ شیمیایی، لیزر و درمان آکنه به‌حساب می‌آید و مورد تایید متخصصین پوست است. این ضد آفتاب برای خانم‌های باردار و کودکان هم تجویز می‌شود.

خرید ضد آفتاب مینرال الارو

کلام آخر

شیمی درمانی، یکی از روش های رایج درمان سرطان است اما ممکن است عوارض جانبی مختلفی مانند تغییرات در رنگ، بافت و سلامت پوست را نیز به همراه داشته باشد. به همین دلیل است که مراقبت از پوست، مو و ناخن در طول شیمی درمانی و بعد از آن اهمیت بسیاری دارد و از این طریق می‌توان ناراحتی‌های ایجاد شده برای بیمار مبتلا به سرطان را کاهش داد.

در این مقاله، ابتدا به عوارض شیمی درمانی روی پوست، مو و ناخن و اهمیت مراقبت بعد از شیمی درمانی پرداختیم، سپس نکاتی را آوردیم که می‌توانند در هر مرحله به بیمار در برابر این عوارض کمک کنند. امیدواریم راهکارهای ارائه شده بتواند باری هر چند کوچک را از دوش بیماران مبتلا به سرطان و نزدیکان آن‌ها بردارد و بتوانند روند درمان را با آزردگی کمتری طی کنند.