عفونت واژن؛ انواع، علائم و درمان
یکی از رایجترین مشکلاتی که در خانمها مشاهده میشود، ایجاد عفونت در قسمت واژن است. عفونت واژن نوعی عفونت قارچی است که باعث ایجاد سوزش و خارش شدید در ناحیه واژن میشود. مطابق آمار ثبت شده از هر ۴ خانم، ۳ خانم در طول زندگی خود دچار عفونت در ناحیه واژن میشوند و این یعنی ۷۵ درصد خانمها به این عفونت مبتلا میشوند و برخی از خانمها ممکن است در طول زندگی خود بیش از یک بار این نوع از عفونت را تجربه کنند به همین دلیل داشتن آگاهی و شناخت کامل نسبت به این نوع از عفونت برای تمام خانمها ضروری است.
عفونت در ناحیه واژن یک عفونت مربوط به رابطه جنسی محسوب نمیشود اما با این وجود خطر ابتلا به این نوع از عفونت پس از برقراری اولین رابطه جنسی افزایش مییابد. البته شواهدی هم وجود دارد که بیان میکند عفونت در ناحیه واژن ممکن است ناشی از برقراری رابطه جنسی دهانی باشد (برقراری تماس بین دهان مرد و واژن خانم).
اما باید بدانیم که عفونت واژنی قابل درمان است و نیاز به نگرانی وجود ندارد. در ادامه این مطلب به بررسی موارد مختلفی مانند علائم و روشهای درمانی این عفونت را بررسی میکنیم.
فهرست مطالب
واژینیت چیست؟
واژینیت التهاب واژن است. که به آن عفونت واژن هم میگویند، این به دلیل عدم تعادل مخمر و باکتری است که به طور معمول در واژن زندگی میکنند. ممکن است بویی متفاوت از حد معمول حس کنید. ممکن است دچار عفونت ناشی از باکتری، مخمر یا ویروس شوید. مواد شیمیایی موجود در صابونها، اسپریها یا حتی لباسهایی که با این قسمت تماس میگیرند میتوانند پوست و بافتهای ظریف را تحریک کنند.هرچند فهمیدن اینکه چه اتفاقی میافتد همیشه آسان نیست. برای مرتب سازی و انتخاب روش درمانی مناسب احتمالاً به کمک پزشک خود نیاز خواهید داشت.
علائم عفونت واژن
از واژن زن ترشحاتی ایجاد میشود که معمولاً روشن یا کمی خاکستری است.در واقع بو ندارد و خارش ایجاد نمیکند. چه مقدار از آن و دقیقاً آنچه به نظر میرسد و احساس میشود میتواند در دوره قاعدگی متفاوت باشد. در یک برهه ممکن است مقدار کمی ترشحات بسیار نازک یا آبکی داشته باشید و در زمان دیگری از ماه، ضخیمتر باشد و مقدار بیشتری از آن وجود داشته باشد.وقتی ترشحات شما بوی بسیار قابل ملاحظه ای داشته باشد، یا سوختگی یا خارش داشته باشد، این احتمالاً یک مشکل است.رابطه جنسی میتواند برخی علائم را بدتر کند .ترشحات واژن شما تغییر رنگ میدهد، سنگینتر است یا بوی دیگری دارد.متوجه خارش، سوزش، تورم یا درد در اطراف یا خارج واژن خود میشوید.هنگام کندن پوست میسوزد و رابطه جنسی شما ناراحت کننده است.
این عفونت دارای انواع خفیف و شدید است. از علائم عفونت خفیف واژن میتوانیم موارد زیر را بیان کنیم:
- سوزش و خارش واژن و قسمت بیرونی آلت تناسلی
- احساس سوزش، مخصوصا در زمان ادرار یا برقراری رابطه
- قرمزی و تورم قسمت بیرونی واژن
- زخم و درد در ناحیه واژن
- تغییر در ادرار
- سفید و بی بو شدن و ضخیم شدن مجرای خروجی واژن و ایجاد ظاهر پنیری شکل
از جمله علائم عفونت شدید واژن میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- قرمزی شدید ، تورم و خارش واژن و ایجاد یک نوع حالت بی قراری در خانم ها
- چهار بار یا بیشتر از چهار بار در سال به این عفونت مبتلا شدن
- حامله بودن
- عفونت ایجاد شده به خاطر نوعی کمیاب قارچ باشد
- ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن به خاطر برخی داروهای خاص یا ایجاد شرایطی مانند عفونت HIV
چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟
در صورتی که شرایط زیر ایجاد شود بهتر است به یک پزشک مراجعه کرد:
- برای اولین علائم عفونت واژن در فرد ظاهر شود.
- فرد دارای علائم باشد اما مطمئن نباشد که این علائم مربوط به عفونت واژنی هستند
- پس از استفاده از کرمهای ضد قارچ مخصوص واژن همچنان علائم مربوط به عفونت واژن وجود داشته باشد
دلایل عفونت واژن
اصلیترین دلیل ایجاد عفونت در ناحیه واژن وجود یک سری قارچها مخصوص است. واژن هر خانمی به طور طبیعی حاوی یک مخمر است که ترکیبی از باکتریها و قارچها در آن وجود دارند. یک نوع باکتری خاص به نام لاکتوباکیلوس مانع از رشد بیش از حد مخمر ناحیه واژن میشود. گاهی اوقات تعادل بین باکتریها و قارچهای مخمر واژن از بین میرود. با رشد بیش از حد، قارچها به درون لایههای عمیق تر واژن نفوذ میکنند و باعث ایجاد علائم عفونت واژنی میشوند. رشد بیش از حد مخمر ناحیه واژن میتواند به یکی از دلایل زیر رخ بدهد:
- حاملگی
- استفاده از آنتی بیوتیکها که میتواند منجر به از بین رفتن تعادل در ناحیه مخمری واژن شود
- عدم تعادل در سیستم ایمنی بدن
- داشتن رابطه دهانی یا هورمون درمانی که باعث افزایش سطح استروژن میشود
- عوامل خطرناک در خصوص عفونت واژن
موارد زیر را میتوان از جمله عوامل خطرناک که باعث ایجاد عفونت واژن میشود، نام برد:
- استفاده از آنتی بیوتیک ها:
ایجاد عفونت در ناحیه واژن بین زنانی که از آنتی بیوتیکها استفاده میکنند، رواج زیادی دارد. بسیاری از آنتی بیوتیک ها، عامل نابودی باکتریها هستند و ممکن است برخی باکتریهای ناحیه واژن را از بین ببرند که نتیجه آن رشد بیش از حد مخمر ناحیه واژن خواهد بود. - افزایش سطح استروژن:
احتمال ابتلا به عفونت واژن در زنانی که سطح استروژن بالایی دارند، بالاتر است. از این رو زنان حامله یا زنانی که قرصهای کنترل بارداری با دوز بالای استروژن مصرف میکنند یا زنانی که تحت هورمون تراپی قرار دارند، خطر ابتلا به این عفونت در آنها بیشتر است. - دیابت کنترل نشده:
زمانی که روی سطح قند خون خود کنترل نداشته باشند احتمال ابتلا به عفونت واژن نسبت به کسانی که میتوانند سطح قند خون خود را کنترل کنند، بالاتری دارند. - عدم تعادل در سیستم ایمنی بدن:
زمانی که سطح ایمنی بدن در آنها پایین تر است مانند کسانی که کورتیزواسترویید درمانی میکنند یا به HIV مبتلا هستند در خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع از عفونت قرار دارند.
انواع عفونت واژن
پزشکان به شرایط مختلفی که باعث ایجاد عفونت یا التهاب واژن می شود، «واژینیت» میگویند. متداولترین انواع آن عبارتند از: واژینوز باکتریایی، التهاب واژن به دلیل رشد بیش از حد باکتریها. به طور معمول باعث بوی شدید ماهی میشود.
عفونت کاندیدا یا «مخمر»، رشد بیش از حد قارچ کاندیدا، که به طور معمول در واژن به مقدار کم یافت میشود.
کلامیدیا شایعترین عفونت مقاربتی (STI) در زنان است، معمولاً در سنین 18 تا 35 سال که چندین شریک جنسی دارند.
سوزاک یکی دیگر از عفونتهای شایع است که از طریق رابطه جنسی منتشر میشود. اغلب همراه با کلامیدیا است.
تریکومونیازیس عفونت منتشر شده توسط جنس است که توسط انگلی ایجاد میشود. این خطر شما را برای سایر STI ها افزایش میدهد.
واژینیت ویروسی التهاب ناشی از ویروس است، مانند ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) یا ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) که از طریق رابطه جنسی گسترش مییابد. زخمها یا زگیلهای دستگاه تناسلی میتوانند دردناک باشند.
علائم بیماریهای مقاربتی (STD) واضح نیست. اگر از نظر جنسی فعال هستید (به خصوص اگر چندین شریک زندگی دارید)، باید در مورد آزمایش آنها در چک سالانه با پزشک خود صحبت کنید.در صورت عدم درمان، برخی از اینها میتوانند به طور دائمی به اندامهای تناسلی شما آسیب برسانند یا سایر مشکلات سلامتی را ایجاد کنند. شما همچنین میتوانید آنها را به یک شریک زندگی منتقل کنید .گاهی اوقات، خارش، سوزش و حتی ترشح بدون عفونت (واژینیت غیر عفونی) اتفاق میافتد. اغلب، این یک واکنش آلرژیک یا تحریک شده از محصولاتی مانند:
مواد شوینده، دوش، نرم کنندههای پارچه، صابونهای معطر، اسپرم کشها، اسپریهای واژن
همچنین ممکن است از سطح پایینتر هورمونها به دلیل یائسگی یا برداشتن تخمدان باشد. این میتواند واژن شما را خشک کند، بیماری به نام واژینیت آتروفیک. مقاربت جنسی میتواند دردناک باشد و ممکن است احساس خارش و سوزش واژن کنید.
اگرچه ممکن است علائم مختلفی داشته باشند، تشخیص حتی برای یک پزشک باتجربه نیز میتواند مشکل باشد. بخشی از مشکل این است که شما میتوانید همزمان بیش از یک مورد داشته باشید.همچنین میتوانید بدون هیچ علامتی به عفونت مبتلا شوید.
عفونت مخمر در مقابل واژینوز باکتریایی
دو مورد از مهمترین دلایل واژنیت مربوط به ارگانیسمهایی است که در واژن شما زندگی میکنند. آنها میتوانند علائم بسیار مشابهی داشته باشند. عفونتهای مخمر رشد بیش از حد مخمری است که به طور معمول در بدن خود دارید. واژینوز باکتریایی زمانی اتفاق میافتد که تعادل باکتریها از بین برود. با هر دو حالت ممکن است ترشحات سفید یا خاکستری مشاهده کنید.
چگونه میتوانید آنها را از هم جدا کنید؟ اگر بوی ماهی وجود داشته باشد، واژینوز باکتریایی حدس بهتری است. اگر ترشحات شما شبیه پنیرباشد، ممکن است عفونت مخمری مقصر باشد. همچنین ممکن است باعث خارش و سوزش شود، اگرچه واژینوز باکتریایی ممکن است باعث خارش شما شود. ممکن است هر دو را همزمان داشته باشید.
پیشگیری از عفونت واژن
خود را تمیز و خشک نگه دارید. اما پزشکان اسپریهای واژن یا صابونهای بسیار معطر را برای این ناحیه توصیه نمیکنند. دوش ممکن است باعث تحریک شود و از همه مهمتر، میتواند عفونت را پنهان یا گسترش دهد. همچنین باکتریهای سالم که خانه داری در واژن شما انجام میدهد را از بین میبرد. دوش گرفتن هرگز توصیه نمیشود.از لباسهایی که گرما و رطوبت را در خود نگه میدارند خودداری کنید. لباس زیر نایلونی، شلوار جین تنگ، شلوارک کوتاه و شلوار استرچ که نفس نمیکشد و جوراب شلواری بدون پنبهای میتواند منجر به عفونتهای مخمری شود.
خوردن ماست با کشتهای فعال ممکن است به شما کمک کند تا عفونتهای کمتری داشته باشید.کاندوم بهترین راه برای جلوگیری از انتقال عفونت بین شرکای جنسی است.
در صورت توصیه پزشک، هر سال یک معاینه زنان و زایمان کامل انجام دهید، از جمله تست پاپ اسمیر.
برای جلوگیری از ابتلا به این نوع عفونت زنان باید یک زیر پوش از جنس نخی بپوشند و زیر پوش (شورت) آنها نباید خیلی تنگ و سفت باشد. همچنین پرهیز از موارد زیر نیز میتواند در پیشگیری از عفونت واژن موثر باشد:
- پوشیدن شلوار تنگ و اندامی
- شستن واژن زیر آب دوش زیرا باعث از بین رفتن برخی از باکتریهای ناحیه واژن میشود که وظیفه جلوگیری از ایجاد عفونت را بر عهده دارند.
- استفاده از وان با آب داغ
- استفاده از آنتی بیوتیکها در شرایط غیر ضروری، مثلا برای سرماخوردگی ساده یا عفونتهای ویروسی
- باقی ماندن در لباسهای خیس، مانند لباس شنا یا لباس کار برای یک مدت زمان طولانی
تشخیص عفونت واژن
برای تشخیص این نوع از عفونت دکتر میتواند یکی از روشهای زیر را انجام دهد:
پرسش درباره سابقه پزشکی:
در این روش پزشک معالج اطلاعاتی در مورد سوابق قبلی فرد در ابتلا به این نوع از عفونت را جمع آوری و مورد بررسی قرار میدهد.
- معاینه لگن:
در این روش پزشک ناحیه تناسلی را برای بررسی عفونت مورد بررسی قرار میدهد. سپس او از یک ابزار مخصوص استفاده میکند و با استفاده از آن دیوارههای واژن را باز نگه میدارد و به بررسی واژن و مقعد میپردازد. - آزمایش روی واژن:
دکتر میتواند نمونه ای از مایعات موجود در واژن را برای آزمایش به آزمایشگاه بفرستد تا قارچی که باعث عفونت شده است را مورد شناسایی قرار دهد. با شناسایی قارچ عامل ایجاد عفونت، پزشک معالج میتواند از روش درمانی مناسب تری برای درمان بیماری خود استفاده کند. - درمان عفونت واژن:
نوع درمانی که برای عفونت واژن انتخاب میشود بستگی به میزان شدت و تعداد تکرار عفونت دارد. زمانی که فرد به نوع خفیف و ملایم این نوع عفونت مبتلا میشود، پزشک ممکن است روشهای درمانی زیر را تجویز کند. - واژینال تراپی برای یک دوره کوتاه:
استفاده از یک داروی ضد قارچ برای سه تا هفت روز میتواند عفونت در ناحیه واژن را از بین ببرد. داروهای ضد قارچ به صورت کرم، شیاف و قرص در دسترس هستند و از جمله میتوان به میکونازول و ترکونازول اشاره کرد. برخی از داروهای ضد قارچ را به صورت آزاد میتوان تهیه کرد و برای تهیه برخی دیگر به تجویز دکتر نیاز است. - فلوکونازول:
ممکن است دکتر برای درمان این عفونت فقط برای یک بار یک مقدار مشخص از فلوکونازول را تجویز کند. برای زنان حامله استفاده از دارو به صورت دهانی توصیه نمیشود. در صورت شدید بودن علائم، ممکن است دکتر در طول سه روز، دو دوز از داروی دهانی را تجویز کند. در صورت برطرف نشدن علائم و یا بازگشت علائم در کمتر از دو ماه، مجددا باید به پزشک معالج مراجعه کرد. اگر فرد دارای علائم شدید عفونی باشد یا این عفونت به تناوب در وی رخ بدهد، پزشک معالج ممکن است یکی از روشهای زیر را در دستور کار قرار دهد. - واژینال تراپی برای یک دوره بلند:
دکتر ممکن است یک داروی ضد قارچی را تجویز کند و از بیماری خود بخواهد به مدت دو هفته این دارو را به صورت روزانه مصرف کند و پس از آن نیز توصیه میکند که برای شش ماه هر هفته یک بار از دارو استفاده شود. - استفاده از داروهای خوراکی:
به جای واژینال تراپی ممکن است دکتر از بیمار خود بخواهد دو یا سه دوز از داروی ضد قارچ را به صورت خوراکی مصرف کند. با این وجود، این نوع از درمان و استفاده از داروهای خوراکی برای زنان حامله توصیه نمیشود. - درمان آزول رزیستنت:
ممکن است دکتر به فرد بیمار استفاده از باریک اسید را توصیه کند، نوعی کپسول که وارد واژن میشود. اگر این دارو به صورت دهانی مصرف شود امکان دارد منجر به مرگ فرد شود و فقط برای از بین بردن قارچ candida استفاده میشود که در برابر داروهای ضد قارچ معمولی مقاوم است.
داروی جایگزین برای عفونت واژن
تا این زمان هیچ روش درمانی ثابت شده دیگری برای درمان عفونت در ناحیه واژن ارائه نشده است. استفاده از برخی مکملها و یا برخی درمانهای جایگزین در کنار درمانهایی که پزشک تجویز میکند، به تسکین و آرامش بیشتر فرد کمک میکند. برای اینکه فرد متوجه شود از چه داروی جایگزینی میتواند برای درمان عفونت خود استفاده کند، حتما باید با پزشک معالج خود مشورت کند.
درمان واژینیت
کلید اصلی درمان عفونتهای واژن، تشخیص درست است. دقیقاً به علائم و زمان آن توجه کنید. آماده باشید تا رنگ، بافت، بو و میزان ترشحات را توصیف کنید. قبل از مراجعه به مطب یا کلینیک خود دوش نگیرید. آزمایش دقیق را سخت یا غیرممکن خواهد کرد.
بعضی از پزشکان از شما می خواهند در طی 24 تا 48 ساعت قبل از ملاقات خود رابطه جنسی برقرار نکنید.بهتر است قبل از استفاده از داروهای بدون نسخه به پزشک خود مراجعه کنید، حتی اگر کاملا مطمئن باشید که می دانید چه دارویی دارید با مقابله با علت احتمالی، واژینیت غیر عفونی را درمان میکنید. در نظر داشته باشید چه محصولی استفاده میکنید که میتواند باعث تحریک پوست حساس شما شود. برای تغییرات هورمونی، پزشک ممکن است برای کاهش علائم استروژن تجویز کند.
کارهایی که بیمار در زمان مراجعه به دکتر باید انجام بدهد
پیش از مراجعه به دکتر به منظور درمان عفونت در ناحیه واژن فرد بیمار میتواند کارهای زیر را انجام بدهد:
- تهیه یک لیست از علائم و مدت زمانی که آنها مشاهده شده اند
- نوشتن اطلاعات مهم مانند داروهای مصرفی دیگر، ویتامینها و یا مکملهای دیگری که فرد استفاده میکند
- تهیه یک لیست از سوالاتی که میخواهد از دکتر بپرسد.
در هنگام مراجعه به پزشک، فرد بیمار باید بداند چه سوالاتی از دکتر بپرسد. این امر باعث میشود فرد به درک درستی از بیماری خود برسد و با روش درمانی به صورت جامع تری آشنا شود. در هنگام مراجعه به پزشک، باید سوالات زیر پرسیده شود:
- آیا نیاز است که از دارو استفاده کنم؟
- آیا دستورالعمل خاصی برای استفاده از دارو وجود دارد؟
- آیا داروی بدون نسخه پزشکی وجود دارد که میتواند در درمان من مفید باشد؟(دارویی که نیاز به تجویز پزشک نداشته باشد)
- پس از پایان دوره درمان اگر علائم مجددا برگشت، چه کاری باید انجام بدهم؟
- چگونه میتوانم از عفونت واژن جلوگیری کنم؟
- در صورت مشاهده چه علائمیباید نگران شوم؟
در طول ملاقات با پزشک علاوه بر اینکه فرد بیمار سوالاتی را از دکتر میپرسد، دکتر معالج نیز برای روشن شدن شرایط بیمار و شرح حال او سوالاتی را از بیمار میپرسد و فرد بیمار باید خود را برای پاسخ دادن به آنها آماده کند. از جمله سوالاتی که پزشک ممکن است بپرسد، موارد زیر را میتوان نام برد:
- چه نوع علامت واژینال دارید؟
- این علائم چه مدت زمانی است که ظاهر شده اند؟
- آیا در ناحیه واژن خود متوجه بوی شدید شده اید؟
- آیا تا به حال تحت درمان عفونت واژینال قرار گرفته اید؟
- آیا تا به حال از داروهای بی نیاز به تجویز پزشک برای درمان عفونت واژن استفاده کرده اید؟
- آیا اخیرا از آنتی بیوتیکها استفاده کرده اید؟
- آیا از نظر جنسی فعال هستید؟
- آیا حامله هستید؟
- آیا برای حمام کردن از صابونهای رایحه دار استفاده میکنید؟
- آیا از اسپری بهداشتی زنانه استفاده میکنید؟
عفونت واژن اتفاقی رایج است که ممکن است برای هر خانمیاتفاق بی افتد. در صورت ابتلا به این عفونت ابتدا باید داروهایی که نیازی به تجویز پزشک ندارند مورد استفاده قرار بگیرند و در صورت عدم نتیجه یا شدید تر شدن علائم باید به پزشک متخصص مراجعه کرد.