مشکلات و معضلات محصولات آرایشی و بهداشتی در ایران کم نیست. مراکز عرضه لوازم آرایشی و بهداشتی در کشور سه دسته هستند که شامـــل داروخانه‌ها، فـــروشگاه‌ها، گالری‌های لوازم آرایشی و سایت‌های فروش آنلاین می‌شـونـــد. از سال۱۳۹۴ ســیاست‌های تشویقی برای شرکت‌های تولید لوازم آرایشی و بهداشتی داخلی در نـــظر گرفته شد و کارخانجات آرایشی و بهداشــتی درجـــه‌بندی شدند تا کیفیت محصولات خود را در رقابت با محصولات خـــارجی ارتقا دهــــند. سال ۹۷ بود که بخشنامه‌‌ای برای محدودیت واردات دارو و لوازم آرایشی و بهداشتی دارای مشابه داخلی اجرا شد.
از پنج سال پیش هم عرضه محصولات آرایشی و بهداشتی در داروخانه‌ها ممنوع شد اما همچنان این محصولات در فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها به فروش می‌رسد. در کنار حامیان تولید داخلی، منتقدانی هم هستند که می‌گویند حمایت از کالای ایرانی، تنها شعاری شد بر زبان تولیدکنندگان تا با دستاویز قرار دادن این شعار و تاکید بر منافع ملی و رشد صنایع داخلی، با فرار از رعایت استاندارد‌ها و ارتقای کیفی، محصولات آرایشی و بهداشتی نازل و بی‌رقیبی تولید کنند. با توجه به اهمیت این فرآورده‌ها برای سلامت جامعه و فروش محصولات آرایشی و بهداشتی ایرانی در داروخانه‌های کشور نظر دکتر علیرضا سالم، داروساز و دبیر انجمن کارفرمایی داروسازان مؤسس داروخانه‌های استان تهران و عضو شورای عالی داروخانه‌های ایران را جویا شده ایم.
دکتر «علیرضا سالم» درباره مشکلات سیستم توزیع و رابـــطه نـــامنــاســـب تولیدکنندگان داخلی و داروخانه‌ها به مجله «خانومی» می‌گوید: «طبق ضوابط و مقررات موجود، امکان عرضه محصولات آرایشی و بهداشتی خارجی در داروخانه‌ها وجود ندارد. تمامی محصولاتی که وجود دارند و نام خارجی دارند، تحت لیسانس عرضه می‌شوند. در بعضی موارد در بعضی از شرکت‌ها مشاهده شده که با بهره‌گیری غیرقانونی از اسامی تجاری، اقدام به تولید محصول ایرانی می‌کنند و با همان اسم محصول را به بازار عرضه می‌کنند. تقاضا برای محصولات با برندهای خارجی شناخته شده در داروخانه‌ها همچنان دیده می‌شود و بالاست، اما توزیع‌کنندگان برحسب اجبار به محصولات داخلی اکتفا می‌کنند و رقابتی در کار نیست. این وضعیتی است که در سال‌های اخیر در حوزه عرضه و تقــــاضا در داروخـــانه‌های داخل کشور حاکم بوده است. نکته‌ای که وجود دارد این است که در مراکزی غیر از داروخانه‌ها، مثل هایپرمــارکت ها و ســوپرمارکت‌ها، لوازم آرایــشی و بــهداشتی حــتی کرم پودرهای پوستی، بدون هیچگونه نظارتی به وفور عرضه می شود. ما به عنوان داروساز حق فروش حتی یک عدد خمیر دندان با برند خارجی نداریم و بر کارمان به شدت نظارت و با تخلفات برخورد می‌شود اما شما به عنوان مشتری می‌توانید همان محصول را بدون اینکه نظارتی وجود داشته باشد از یک سوپرمارکت تهیه و دریافت کنید. انواع و اقسام شامپوها، کرم‌ها، لوازم آرایشی و بهداشتی، محصولات دندانپزشکی مثل خمیردندان و مسواک و… همه در این مراکز عرضه می‌شود و فقط فروش این محصولات در داروخانه‌ها غیرقانونی است و از آن ممانعت می‌شود. عملا داروخـانـه‌ها زیر ذره‌بـیـن نظارتی سازمان غذاودارو قرار دارند و در عمل هم می‌بینیم که دارند از این قـوانین سختگیرانه تمکین می‌کنند.» دکتر سالم در ادامه می‌گوید: «همه اینها در حالی است که براساس بررسی‌های انجام شده و اعلام معاونت حقوقی ریاست جمهوری، داروخانه‌ها مشمول ماده (۲) قانون نظام صنفی هستند و برای عرضه اقلام آرایشی و بهداشتی در داروخانه‌ها با مجوز و نظارت وزارت بهداشت، به اخذ پروانه کسب جداگانه از اتحادیه صنفی مربوط به موضوع قانون نظام صنفی نیاز ندارند.»
مشکل رقابت با سوپرمارکت‌ها
سالم عرضه محصولات تقلبی را در داروخانه‌ها تقریا غیرممکن می‌داند و می‌گوید: «عرضه خمیردندان یا حتی نخ دندان خارجی زیر ذره‌بین سازمان غذا و دارو قرار دارد. چطور ممکن است با این شرایط داروخانه‌دار محصولات تقلبی عرضه کند. البته که خلاف همه جا وجود دارد، اما داروخانه‌ها نمی‌توانند در ملاءعالم جنس تقلبی به فروش برسانند. یا حداقل می‌توانیم بگوییم امکان چنین کاری بسیار بعید است.
عضو شورای عالی داروخانه‌های ایران با تایید افزایش عرضه و متنوع‌تر شدن محصولات داخلی می‌گوید: «در حال حاضر عرضه محصولات داخلی به شدت توسعه پیدا کرده است. محصولات آرایشی و بهداشتی تولید داخل کشور تحت عنوان «تحت لیسانس» یا با برندهای داخلی در سطح داروخانه‌های کشور شناخته شده هستند و حضور دارند.
از آنجا که متخصصان پوست نگارنده نسخه و توصیه کننده مواد مطلوب به بیماران و مشتریان هستند، نقش مهمی در تایید محصولات داخلی و شناخته‌تر شدن آنها دارند. اما دیده شده برخی از متخصصان پوست به تحریر نسخی که حاوی اقلام محصولات آرایشی و بهداشتی خارجی هستند اقدام می‌کنند. اقلامی که معمولا در داروخانه‌ها موجود نیستند یا قیمت بالایی دارند. داروهایی که شاید بشود با کمی اغماض مشابه داخلی را جایگزین آنها کرد. اگرچه این پدیده به شدت کم شده اما کماکان وجود دارد. با حل این مسئله، داروخانه‌دارها هم که بر اساس نسخه کار می‌کنند مشکل کمتری خواهند داشت.»
نیاز به افزایش محصولات تحت لیسانس
دکتر سالم درباره رضایت مشتری از محصولات آرایشی بهداشتی تولید داخل نسبت به برندهای مشهور خارجی می‌گوید: «رضایتمندی مشتریان از محصولات خارجی که به صورت محدود و اورجینال وارد کشور می شود، بسیار با محصولات تولید داخل متفاوت است. باید پذیرفت که مشتریان مثل گذشته رضایت تمام و کمالی از محصولات آرایشی و بهداشتی ندارند. مصرف‌کننده ایرانی در گذشته ضد آفتابی استفاده می‌کرد که هنوز نتواسته مشابه مناسب داخلی‌اش را پیدا کند. یا حتی آبرسان‌هایی که مشتریان در گذشته استفاده می‌کردند هنوز جایگزین‌های مناسبی در محصولات داخلی پیدا نکرده‌اند. برندهای خاصی از شامپوها برای درمان ریزش مو در میان محصولات خارجی داریم که کیفیت بسیار بالایی دارند و در نوع خود بی‌نظیرند. به عنوان متخصص باید بگویم هنوز در تولیدات داخلی مشابه چنین محصولاتی وجود ندارد. مصرف‌کنندگان ایرانی اجبارا به خرید محصولات مشابه ایرانی تن می‌دهند ولی در برخی موارد نتیجه موردنظر را نمی‌گیرند. اگرچه نهادهای بهداشت و سلامت کشور در سیاست‌گذاری در این زمینه موفق عمل کرده‌اند و محصولات تحت لیسانس به تدریج دارند جایگزین محصولات خارجی می‌شوند.»
مشکلات کم است اما هست
سالم از مزایا و معایب فروش محصولات داخــــلی برای داروخـــانه‌دارها می‌گوید: «فــــروش مــــحـــصـــولات داخـــلی برای داروخانه‌دارها با مزایا و معایبی روبه رو است. گاهی شکایت‌هایی می‌شود.
گاهی کرم‌هایی عرضه شده که حتی در بسته‌بندی هم ایراد داشته است. در واقع تکنولوژی به کار برده شده در ساخت، قطعا قابل قیاس با محصولات وارداتی اورجینال نیست. بیمار کرمی را برده که حتی تیوب آن مشکل داشته و نتوانسته از این محصول استفاده کند. گاهی پیش می‌آید تیوب کرم‌ها پارگی داشته یا بسته‌بندی‌ها با مشکل مواجه بوده یا شامپوها و آبرسان‌ها نشتی داشته‌اند. البته ما با نمایندگی شرکت ها صحبت می کنیم و موضوع را به نحوی حل
می کنند. وضعیت رو به بهبود است اما هنوز مشکلاتی هست.»
نکته دیگر مورد اشاره دکتر سالم، اهمیت نسخه پزشک برای داروخانه‌دارهاست: «برای داروخــــانه‌دارها مهم است که بتوانند جوابگوی نسخه پزشک باشند. در واقع برای داروخانه‌ها عرضه محصولات تفاوتی ندارد، اما در محصولات آرایشی و بهداشتی باید روی تکنولوژی ساخت و کیفیت محصولات کار بشود. اینها مواردی است که سبب اختلاف بین محصولات آرایشی و بهداشتی داخلی با محصولات وارداتی و خارجی اورجینال می شود.»
محصولاتی که بی‌رقیبند و باید وارد شوند.
دکــتر علیرضا ســالـــــم در آخر توصیه می‌کند: «باید بر اساس نیاز و در خواست مشتری اقدام به تولید محصولات با کیفیت کرد. گاهی دیده می‌شود که محصولات داخلی نمی‌تواند نیاز مشتری و بیمار را برطرف کند. در این موارد خاص باید همانند دارو، مجوز ورود محصولات وارداتی داده شود. حتی ورود محصولات خارجی در حد بسیار کم هم می‌تواند بسیاری از مشکلات بیماران پوست و مو و مشتریان، آرایشی و بهداشتی را برطرف کـند. یـک‌سری از شـامپوها اجازه ورود دارند و حتی غیرقانونی هم نیستند. این نوع شامپوها و حتی لوازم آرایشی بهداشتی قاچاق نیستند اما اجازه عرضه در داروخانه‌های کشور را ندارند. بعضی از این شامپوها تاثیر خیلی خوبی روی ریزش مو دارند و متقاضی هم زیاد دارند، اما داروخانه اجازه فروش این محصول را ندارد و بیشتر در سوپرمارکت‌ها عرضه می‌شود. چنین محصولاتی هیچ رقیبی در محصولات داخلی ندارند و در این موارد باید اجازه واردات وعرضه مستقیم در داروخانه‌ها بدون هیچ گونه منع قانونی داده شود. امیدواریم با توجه مدیران و سیاست‌گذاران و بخش خصوصی به تدریج مشکلات کمتر شود و شاهد شرایط بهتری در حوزه سلامت و لوازم بهداشتی و آرایشی باشیم.»
