گاز علاوه بر اینکه تامین‌کننده انرژی مورد نیاز بسیاری از صنایع است، تولیدات منحصربفردی دارد که در صنایع مختلف استفاده می‌شود. یکی از این محصولات گاز پروپلنت است که ماده حیاتی در صنایع آرایشی و بهداشتی محسوب می‌شود. پروپلنت‌ها به‌عنوان گاز حامل، عامل فشار و پاشش کنترل‌شده در صنایع آرایشی و بهداشتی، عطرسازی، صنایع غذایی و دارویی، انواع اسپری‌های صنعتی، صنایع چسب، رنگ و انواع جلادهنده‌ها، صنایع پاک‌کننده و تمیز‌کننده، همچنین صنایع تولیدکننده سموم کاربرد دارند. «البرز گاز» یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های خصوصی گاز در ایران با قدمت بیش از شصت سال و اولین تولیدکننده پروپلنت در کشورمان است. این مجموعه امروز هم بیش از پنجاه درصد پروپلنت مورد نیاز صنایع آرایشی و بهداشتی را تامین می‌کند. به سراغ دکتر اردشیر دادرس، مدیرعامل این مجموعه، رفتیم و گپ و گفت کوتاهی درباره این ماده حیاتی صنایع آرایشی و بهداشتی و استانداردهای آن با او انجام دادیم.
البرز گاز یکی از شرکت‌های قدیمی تولید و توزیع گازهای صنعتی و CNG است، چطور وارد حوزه تولید گاز پروپلنت شده است؟
گروه صنعتی البرز گاز از سال ۱۳۴۰ شروع به کار کرد. ما بعد از طی سه دهه و گذر از انقلاب و جنگ و دهه شصت، در دهه هفتاد احساس نیاز کردیم که تغییراتی در صنعت گاز مایع کشور ایجاد کنیم و کار را در بخش‌های مختلف توسعه بدهیم. این تصمیم‌گیری مصادف با زمانی بود که من به‌عنوان نسل دوم خانواده پس از پایان تحصیلات آکادمیک وارد مجموعه شده بودم. ما حوزه‌های جدید کسب و کار را برای مجموعه تعریف کردیم. خوشبختانه این توفیق اجباری مبدل به کامیابی شد و توانستیم در پایان دهه هفتاد به ثبت اختراع برای گاز شیرین (پروپلنت) دست پیدا کنیم. با اولین ثبت اختراع که انجام دادیم، کارهای آزمایشگاهی و تحقیقات میدانی‌مان را هم به موازات آن پیش بردیم و چهارمین اختراعمان را هم ثبت کردیم؛ یعنی موفق شدیم به چهار اختراع در این حوزه دست پیدا کنیم.
نیاز بود که در مرحله بعد این اختراعات را عملیاتی کنیم و از ایده به تجاری‌سازی و تولید برسانیم. در سال‌های اوایل دهه هشتاد شروع به ساخت کارخانه کردیم. چند سال بعد، حدود سال ۱۳۸۴، کارخانه به بهره‌برداری رسید و به‌عنوان اولین تولیدکننده در ایران توانستیم این توفیق را داشته باشیم که محصول پروپلنت با مصارف آرایشى-بهداشتى به بازار عرضه کنیم. هم‌زمان اولین جایگاه‌های سوخت CNG را در کشور تاسیس کردیم و بنیانگذار صنعت CNG کشور شدیم.
ثبت این اختراع و تولید آن برای اولین بار در کشور، روی صنایع داخلی، مخصوصا صنایع آرایشی و بهداشتی، چه تاثیری گذاشت؟
اصلا به‌دلیل نیاز و خواسته صنایع آرایشی و بهداشتی بود که به این دستاورد رسیدیم. در آن زمان چهار کارخانه اسپری‌سازی و یک کارخانه ظروف بهداشتى غذایى یکبار مصرف پلاستوفوم در کشور فعال بود که گاز پروپلنت را از خارج کشور تامین می‌کردند. خوشبختانه بعد از اینکه موفق شدیم این محصول را به‌عنوان ماده اولیه تولید اسپری در کشور تولید کنیم، ظرف یک دهه بیش از سی کارخانه مرتبط تاسیس شد و شش هزار فرصت شغلی به وجود آمد. امروز بعد از دو دهه ما حدود هفتاد کارخانه مرتبط با این محصول داریم و برآوردها حاکی از این است که حدود شش هزار نفر در این صنایع مستقیم مشغول به کار هستند. علاوه بر این، محصولات مختلف در قالب اسپری به لیست تولیدات کارخانه‌های آرایشی و بهداشتی قدیمی هم اضافه شد. در حال حاضر روی محصولات جدید همانند پروپان و ایزوبوتان و DME کار می‌کنیم تا به چرخه تولیدمان اضافه کنیم و صنایع آرایشی و بهداشتی بتوانند از آنها به‌عنوان فوم‌ها و ژل‌های مختلف استفاده کنند و تولیدات جدیدی داشته باشند.
زمانی که این محصول را تولید کردید، گواهی یا تاییدیه جهانی یا داخلی هم برای آن گرفتید؟
بله، چون این محصول حداقل مشخص در استاندارد دارد و باید زیر یک ppm سولفور داشته باشد و ما موفق شدیم آن را به نیم ppm سولفور برسانیم. خوشبختانه این مهم، تاثیر بسیار زیادی در استانداردسازی این محصول گذاشت. یادم است در شروع کار، دو محصولمان را به معتبرترین آزمایشگاه‌های انگلستان فرستادیم و توانستیم تاییدیه بگیریم. بعدها متوجه شدیم استاندارد داخل ایران با استانداردهای جهانی مطابقت دارد و عدم‌انطباق در محصول مشاهده نشد.
کیفیت این گاز چه تاثیری در کیفیت محصولات آرایشی و بهداشتی مرتبط دارد؟
گاز پروپلنت ویژگی‌ها و خصوصیاتی دارد که در کیفیت آن تاثیرگذار و مهم است. اولا این گاز باید خشک و بدون نم و رطوبت باشد. ما ابتدا گاز را با درایرها (خشک‌کن) نم‌زدایی می‌کنیم. وقتی که خشک شد، جداسازی مولکولی و گرفتن سولفور در آن راحت‌تر اتفاق می‌افتد. گرفتن سولفور کار سخت و هزینه‌بری است چون فقط یک نوع سولفور نیست، پنج نوع سولفور (Total sulfur) است که باید از آن گرفته شود؛ مثل
H2S ، SO2، SO، S و … که جداسازی اینها باعث می‌شود کیفیت محصول بالا برود. درجه خلوص را باید اینقدر بالا ببریم که به سقف 99.5 و نزدیک صد برسد. این تفاوت کیفیت گاز ما با گازهایی است که زیرپله‌ای‌ها تولید می‌کنند. در عین حال وقتی این محصول سولفور نداشته باشد، خورندگی هم ندارد و آب هم نداشته باشد، طبیعتا واکنشی شکل نمی‌گیرد.
چرا راضی نمی‌شوند؟
چون سخت و هزینه‌بر است و باید وزارت بهداست و سازمان استاندارد زمان و نیروی متخصص بگذارند و روی آن کار کنند. ظاهرا این امکان برای‌شان فراهم نیست.
شما به‌عنوان اولین تولیدکننده پروپلنت چه حجمی از بازار را در اختیار دارید؟
خوشبختانه بیش از پنجاه درصد بازار را در اختیار داریم ولی امیدمان این است که بتوانیم بیش از هفتاد درصد بازار را بگیریم چون به کیفیت بالا و استانداردی که داریم، باور واقعی داریم. مطمئنیم افرادی که زیرپله‌ای و غیراستاندارد این کار را انجام می‌دهند، متاسفانه کیفیت را رعایت نمی‌کنند. البته این مساله کاملا به وجدان و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در رعایت بهداشت و کیفیت و سلامت و ایمنی مصرف‌کنندگان مرتبط است. کیفیت پروپلنت چه برای تولید داخل و چه محصولاتی که به خارج از کشور صادر می‌شوند، بسیار مهم است.
امروز مهمترین چالش شما در تولید پروپلنت چیست؟
یکی از مهمترین مشکلات ما نبود حمایت‌های مالی و اقتصادی لازم است که باید از طرف دولت و بانک‌ها شکل می‌گرفت. در حوزه بیمه و مالیات هم به‌عنوان تولیدکننده هزینه‌های کمرشکنی داریم و هیچ حمایت و همراهی و کمکی از طرف دولت و سازمانهای مربوط نمی‌شود.
معافیت‌های مربوط به شرکت‌های مناطق محروم و دانش‌بنیان به ما تخصیص پیدا نکرده در حالی که کارخانه ما در منطقه محروم ازنا در استان لرستان واقع شده است و آنجا اشتغالزایی کردیم. شرایط ما الان با کارخانه‌هایی که در کلان‌شهرها هستند، هیچ فرقی ندارد. مورد بعدی، نبود حمایت‌های ویژه از شرکت‌های دانش‌بنیان و مبتکر و خلاق است و جایگاهشان با شرکت‌های صنعتی سنتی قدیمی هیچ فرقی ندارد. ما از دانش فنی روز دنیا و تکنولوژی‌های مختلف بهره‌مندیم ولی عملا هیچ امتیازی نسبت به تولیدکننده‌های زیرپله‌ای نداریم. آنها نه پول بیمه می‌دهند و نه مالیات و نه هزینه‌های دیگر و به سلامت محصول و مردم هم آسیب می‌زنند اما سهمیه‌شان بیشتر از ماست. از آن طرف ما حتی برای تامین خوراک تولید محصولمان هم با مشکل مواجه هستیم. آنها چون بازرگان و تاجر هستند، راحت سهمیه بیشتر از بورس مواد اولیه می‌خرند و بعضی مواقع هم گازی را که به میزان بیشتر از سهمیه خریده‌اند، در انبار نگهداری می‌کنند و در بازار آزاد با قیمت بالاتر به ما می‌فروشند. این موضوع برای ما که تولیدکننده رسمی و مطابق با استاندارد و طبق قوانین کشور هستیم، بسیار دردناک است چون این خوراک قاعدتا باید برای کارخانه‌های مادر (اصلی) همانند ما باشد و نه برای سودجویان بازار آزاد و دلالان بورس. اصولا ما نباید همانند دلالان از بورس خرید کنیم. به شرکت‌هایی مثل ما باید خوراک را جداگانه و قراردادی و با اعتبارات ویژه بدهند که متاسفانه این امکان به‌علت بورس‌بازی برای تولیدکنندگان اصلی و دارای مصوبه خوراک از هیئت مدیره NPC از بین رفته است.
