احتمالا شما هم تا به امروز چیزهایی درباره اصالت عطر فرانسوی و شهر گراس در جنوب فرانسه شنیده‌اید، اما آیا با ریشه‌های عطرسازی در فرانسه هم آشنایی دارید؟ چند قرن می‌شود که نام فرانسه با هنر عطرسازی گره خورده است و جلوه‌ای شاعرانه و داستانی از این پیوند خاص را می‌توانید در رمان «عطر» نوشته پاتریک زوسکیند (رمان پرفروش سال 1985) ببینید. زوسکیند با دقتی جذاب در رمانش می‌نویسد: «دهقان‌ها همان‌قدر بوی بدی می‌دادند که کشیش‌ها، حتی بوی ناخوشایند خدمتکاران هم به اندازه اربابان خانه‌ها بود. تمام طبقه اشراف هم بو می‌دادند! حتی خود پادشاه هم بوی بدی می‌داد، بویی مثل یک شیر ترشیده، درحالی که ملکه هم بوی بزهای پیر را داشت، چه در تابستان و چه در زمستان.»
زایش عطر فرانسوی در دوران رنسانس
ازدواج مقدس ایتالیا و فرانسه
در چنین حال‌وهوایی بود که تاریخ عطر فرانسوی در حوالی قرن 16 میلادی آغاز شد؛ همان دورانی که ایتالیایی‌ها به دربارهای رنسانسی فرانسه راه پیدا کردند. در طول قرون میانه، ساخت دستکش‌های چرمی و دباغی چرم به تجارت بسیار بزرگی برای فرانسه تبدیل شده بود، اما بوی ناخوشایندی که با فرایندهای دباغی گره خورده بود، باعث می‌شد که این کسب‌وکار همیشه با بوهای ناجور همراه باشد، درحالی که محصولات نهایی هم بوی دلپذیری نداشتند. همین‌جا بود که ایتالیایی‌ها با عطرهای جذابشان وارد صحنه شدند. درواقع آغاز عطرسازی فرانسوی را می‌توان به یک ازدواج سلطنتی میان ایتالیا و فرانسه مرتبط دانست؛ زمانی که کاترین مدیچی در سال 1533 میلادی از زادگاهش ایتالیا به فرانسه آمد تا با هنری دوم ازدواج کند. کاترین مدیچی بود که دستکش‌های خوش‌عطری را به‌عنوان هدیه با خودش به فرانسه آورد و مُد تازه‌ای را در فرانسه ابداع کرد که با سلطنت لویی پانزدهم در قرن هجدهم رشد کرد. عطرساز مشهوری که همراه با کاترین مدیچی به فرانسه آمده بود، رنه فلورانسی نام داشت. استفاده از عطرها در ایتالیای رنسانسی برای پنهان کردن بوی بد بدن‌های شسته‌نشده شروع شده بود اما کار به جایی رسید که لویی چهاردهم دستور می‌داد که با عطرهای آغشته به نت‌های حیوانی و نت‌های گل‌فام تمام دربار را معطر کنند. لویی هجدهم نیز دستور می‌داد که عطرهایی نوآورانه و جدید را برای شخص خودش و دربار تهیه کنند. بنابراین به‌مرور زمان، عطرها در چشم تمام مردم جهان به نمادی از شیک‌پوشی و ثروتمندی فرانسوی تبدیل شد.
حتی زمانی که استفاده از آب تمیز و رعایت روزانه بهداشت شخصی به یکی از چارچوب‌های همیشگی در زندگی فرانسوی‌ها تبدیل شد، استفاده از عطرها همچنان به‌عنوان بخش مهمی از زندگی فرانسوی باقی ماند. ناپلئون کبیر به‌عنوان یکی از طرفداران جدی عطرها مشهور است و گفته‌اند که هر هفته حدود دو بطری ادکلن بنفش‌رنگ برای او تهیه می‌کردند. ژوزفین (همسر ناپلئون) هم از عطرهای غلیظ و سنگین استفاده می‌کرد و گفته‌اند که محل زندگی او تا چند دهه پس از مرگش همچنان بوی عطرهای دلربایی داشته است.
منطقه گراس: پایتخت عطرسازی فرانسه و جهان
صنعت پرورش گل‌ها که در قرن 14 در منطقه گراس و نواحی اطراف آن شکل گرفته بود، خیلی زود گسترش پیدا کرد تا بتواند همه تقاضاها برای عطرسازی فرانسوی را تامین کند. در سال 1921 هم موزه‌ای اختصاصی برای عطرسازی گراس فرانسه تأسیس شد تا زوایای مختلف این سنت دیرینه را حفظ کند و به نمایش بگذارد. موزه بین‌المللی
de la Parfumerie هم در سال 1989 تأسیس شد و مساحت آن امروزه به دو برابر بیشتر از حالت اولیه آن رسیده است. اشیای مختلف و مجموعه‌های ویژه‌ای که در این دو موزه وجود دارند، تاریخچه صنعت عطرسازی فرانسوی را به نمایش می‌گذارند. موزه‌ها و باغ‌های واقع‌شده در گراس فرانسه واقعا شگفت‌انگیزند و بسیار ارزش دیدن دارند. در اوایل ماه آگوست هر سال هم جشنواره‌ای با عنوان Grasse Jasmine Festival و در اواسط ماه می هر سال هم جشنواره Expo Rose در گراس فرانسه برگزار می‌شود. منطقه گراس در فرانسه به‌خاطر داشتن مزرعه‌های یاس، رز، گل ابریشم و شکوفه پرتقال مشهور است. وقتی که بوته‌های اسطوخودوس محلی در این منطقه شکوفا می‌شوند، گراس به یکی از مناطق توریستی محبوب تبدیل می‌شود. اگر در این شرایط به گراس فرانسه بروید، خواهید دید که مزرعه‌های وسیع و بنفش‌رنگ زیبایی کاملا پهنه زمین را پوشانده‌اند.
گسترش عطرسازی فرانسوی برای مردم فرانسه و مشتریان ثروتمند
عطرها از دربار سلطنتی به طبقه اشراف و همچنین بورژواها رسیدند. درواقع بخش قابل توجهی از مردم فرانسه دوست داشتند که از عطرها، پودرهای معطر و حتی پارچه‌های معطر استفاده کنند. برای پاسخ‌گویی به این تقاضای جدید و روبه‌رشد، عطرسازان چیره‌دست نیز فروشگاه‌های مختلفی را در سرتاسر پاریس تأسیس کردند. در سال 1774 بود که L.T. Piver بالاخره از فروشگاهی با نام la Reine des Fleurs در پاریس رونمایی کرد تا درواقع اولین فروشگاه عطر را در فرانسه به نام خودش ثبت کرده باشد بنابراین راه برای فعالیت عطرسازان دیگر هم هموار شد. پس ژان‌ـ‌فرانسوا هوبیگانت نیز در سال 1775، عطرسازی خودش را با نام la Corbeille des Fleurs تأسیس کرد. اما انقلاب فرانسه، روند رو به رشد عطرسازی فرانسوی را برای مدتی متوقف کرد زیرا عطرسازی به یکی از نمادهای سلطنتی تبدیل شده بود. با این‌حال، این وقفه چندان طول نکشید و پس از گذشت چند سال، عطرسازی فرانسوی دوباره مانند قبل به صحنه برگشت و به فتح دستاوردهای جدید ادامه داد.
عطرسازی فرانسوی در دوران مدرن
در پـایان قــرن نـــوزدهـــم، طرح نوسازی خاصی در پاریس به انجام رسید که به لطف فعالیت‌های بارون اوسمان امکان‌پذیر شده بود. این طرح نوسازی با پاکسازی گسترده‌ای همراه بود که انگار نفس کشیدن را دوباره برای شهر پاریس ممکن می‌کرد. در همین شرایط بود که عطرها دوباره شدیدا مورد توجه پاریسی‌ها قرار گرفتند. پاریس که از فعالیت‌های تجاری و حرفه‌ای در منطقه گراس برای تامین مواد اولیه عطرسازی حمایت می‌کرد، به پایتخت جهانی عطرسازی تبدیل شد. خانه‌های عطرسازی بزرگ نیز مشهور شدند و مشتریان ثروتمندی را از سراسر جهان به‌سوی خودشان جذب کردند. درج کلمه Paris یا made in France روی عطرها به نشان ویژه‌ای تبدیل شد که کیفیت و اصالت عطرها را تضمین می‌کرد. خاندان گرلن هم در شکل‌گیری این ماجرا واقعا نقش مهمی داشتند. درواقع در سال 1889 خاندان گرلن، اولین عطر فرانسوی مدرن با نام Jicky را با امضای خودشان ساختند. امی گرلن هم در تأسیس اتحادیه ملی صنعت عطرسازی فرانسوی فعالیت داشت.
این دانش و مهارت فرانسوی به مرور زمان به سرتاسر اروپا گسترش یافت و بعد هم از قاره آمریکا سر درآورد. در ادامه نیز عطرها به محصولاتی جهانی تبدیل شدند، اما عطرسازی فرانسوی همچنان درخشش خاص خودش را حفظ کرد. پس می‌توان گفت که این روزها فرانسه همچنان به‌عنوان خانه اصلی در جهان عطرسازی می‌درخشد. کمپانی‌های فرانسوی عطرسازی مانند L’Oreal و Chanel که بیشترین درصد از فروش عطرهای صادراتی را در اختیار دارند (حدود 5 میلیارد یورو، 26 درصد از کل فروش جهانی)، به ما نشان می‌دهند که عطرسازی فرانسوی همچنان موفقیت‌های زیادی کسب می‌کند. با توجه به تاریخ دیرینه و غنی فرانسه در عطرسازی، جای تعجب نیست که بسیاری از مشهورترین برندهای عطرسازی مانند Chanel، Dior، Guerlain، Chloe، Thierry Mugler، Yves Saint Laurent و Lancome ریشه‌های فرانسوی دارند. حتی بسیاری از کمپانی‌های بزرگ در سرتاسر جهان هم می‌خواهند که عطرهای خودشان را با همکاری بهترین استادان عطرسازی فرانسوی طراحی و تولید کنند.
