فعالان زیست بوم نوآوری معتقدند که موفقیت یک نوآوری معمولاً به نوع و کیفیت ایده ارتباط زیادی ندارد، بیشتر به نحوه ارائه آن ایده وابسته است. میلاد غفاری نژاد، معاون واحد فنی مجموعه خانومی، معتقد است که کسب و کارهای نوآورانه امروزه به دلیل عبور از شرایط سخت مسیر رشد را با سرعت بیشتری طی خواهند کرد. با او درباره این مسیر و کسب و کارهای نوآورانه و تهدیدها و فرصت‌ها گفت و گو کرده‌ایم.
کسب و کارهای نوآورانه و نزدیک به تغییرات جهانی در شرایط فعلی با مشکلات، چالش‌ها، تهدیدها و از طرف دیگر با فرصت‌های بسیاری روبرو هستند که فعالان این حوزه را در مسیر رشد قرار می‌دهد. مهم‌ترین دستاورد فعالیت در یک فضای نوآورانه چیست؟
دستاورد بزرگ فعالیت در فضای نوآورانه این است که اگر افراد بخواهند به صورت جمعی کلمه «می‌توانم» را مفهوم ببخشند، حتی اگر زیرساخت‌ها و ابزارهای مورد نیاز مهیا نباشد، در این فضا می‌توانند این کار را انجام دهند.
به عبارتی، تبدیل شدن با وجود پیچیدگی‌ها سخت و غیرممکن نیست. کار در فضاهای نوآورانه تجربیات عجیب و متفاوتی را فراهم می‌کند. روی کاغذ به واسطه ریسک بسیار زیادی که باید در نظر می‌گرفتیم گاهی براساس هیچ‌کدام از فاکتورهای آکادمیک و مهندسی شده تصمیم نگرفتیم؛ مثلا پلتفرم خانومی را سه روز مانده به برگزاری بزرگترین رویداد سال آماده کردیم و باید مطمئن می‌شدیم که این پلتفرم چالشی برای سازمان ایجاد نمی‌کند. این اقدام شاید پرچالش باشد، اما پذیرفتن ریسک‌های آن با جذابیت و تجربه‌های بسیار ارزشمندی همراه بود. این ریسک کردن‌ها حرکت رو به جلو است و حرکت رو به عقب یا حالت ایستایی نیست. همین موارد نشان می‌دهد که فضای نوآورانه با وجود تمام چالش‌ها، ریسک‌ها و مشکلات بهترین تجربیات را در خود دارد.
چه تفاوتی میان عملکرد کسب و کارهای نوآورانه و سازمان‌های دولتی در مواجهه با ریسک وجود دارد؟
در سازمان‌های سنتی ریسک‌ها باعث می‌شود که قدرت حرکت متوقف شود، چون این سازمان‌ها همیشه همه چیز را ایده‌آل می‌بینند، اما فضای نوآورانه از ایده‌آلیست افراطی بودن فاصله دارد. از آنجا که چنین فضاهایی منابع محدودی دارند، این منابع محدود را حتما با ریسک تلفیق می‌کنند تا منجر به بزرگ شدن خدمت یا برند شود. فضاهای نوآورانه ریسک‌های بسیار زیادی برای خود می‌سازند، اما همچنان در مسیر رشد قرار می‌گیرند.
در کسب و کارهای غیرسنتی و نوآورانه به‌دلیل ایده‌آل نبودن شرایط، ریسک‌های بسیاری وجود دارد، اما همین ریسک‌ها باعث شده تا کسب و کار از مسیر رشد فاصله نگیرد. البته در این مسیر مشکلات متعددی وجود دارد که بسیاری از سازمان‌های دولتی هرگز آن را تجربه نمی‌کنند.
به نظرم هر سازمان نوآورانه‌ای که در مسیر رشد است، یک ریسک نهانی دارد که آن را مجبور به رشد و ساختن می‌کند. البته این واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت که در بسیاری از موارد این ریسک‌ها برای استارت‌آپ‌های ایرانی اثر مخرب دارد و منجر به از بین رفتن آن هم می‌شود.
استارت‌آپ‌ها و کسب و کارهای نوآورانه‌ای که به سطحی از بلوغ رسیده‌اند، چطور ریسک‌های احتمالی و ریسک‌های موجود را مدیریت می‌کنند؟
در کسب و کارهای نوآورانه بالغ، شرایط به گونه‌ای است که این ریسک‌ها به اندازه‌ای نیست که چالش‌های بدون راهکار به وجود بیاورد. از سوی دیگر، به اندازه‌ای کوچک نیستند که راحت بتوان از آنها گذشت. وجود ریسک در برخی مواقع به نوعی مزیت رقابتی ایجاد می‌کند.
شاید در سال‌های نه چندان دور تصور اینکه محصولات حوزه زیبایی در فضای آنلاین به فروش برسند، کمی دور از ذهن بود چون به نوعی بی‌اعتمادی به فروش آنلاین وجود داشت، اما در حال حاضر شرایط برعکس شده است. به نظر شما تداوم این روند نیازمند ریل‌گذاری‌های جدید است؟
در سال‌های اخیر برخی کسب و کارهای نوآورانه مسیر رشد قابل‌توجهی را طی کرده‌اند؛ مثلا فروش مجموعه خانومی یک رشد نمایی داشته، پس می‌توان گفت که تغییر فضای کسب و کارها در دنیا در کشورمان هم موثر بوده است.
بزرگترین استارت‌آپ‌ها از یک ایده در ظاهر نشدنی و غیرممکن شکل گرفته‌اند و حتما استارت‌آپ‌های ایرانی هم از این موضوع مستثنی نیستند، اما به نظرم باور تیم عملیاتی یک کسب و کار در رشد آن و طی مسیر موفقیت بسیار موثر است. درست است که در این مسیر به شرایط قانونی، اجتماعی و سرمایه لازم نیاز است، اما با توجه به تمام پلن‌ها و پتانسیلی که به وجود آمده، این رشد نمایی حتما در مدار باقی می‌ماند. شاید برای مخاطبانی که در این اکوسیستم فعالیت نمی‌کنند، عجیب به نظر برسد اما تداوم رشد اصلا دور از ذهن نیست.
چرا؟
چون زمانی که این کسب و کارها در حال رشد بودند، ابزارهای فعلی را نداشتند و بدون ابزار به رشد نمایی رسیده‌اند. امروزه که ابزارهای بسیار بزرگی در دست دارند، دلیلی وجود ندارد که به مسیر رشد خود ادامه ندهند.
