بازار عطر ایران در اختیار قاچاقچیان است. در گوشه و کنار خیابان عطرهایی در شیشه‌های لوکس با قیمت‌های عجیب نسبت به قیمت اصل عرضه و فروخته می‌شود. در کنار این، در بسیاری از واحدهای صنفی شناسنامه‌دار فروش عطر نیز این روزها به‌دلیل ممنوعیت چند ساله واردات عطر به ایران، عطرهایی غیراصل عرضه می‌شود و مشتریان بیش از هر زمانی در جستجوی بوی خوشی هستند که در ذهنشان مانده است.
حالا از پس فروکش کردن همه‌گیری کرونا، بازار لوازم آرایشی و بهداشتی با داغی بیشتری نسبت به گذشته روبه‌رو می‌شود. بازار لوازم آرایشی و بهداشتی این روزها مشتریانی ویژه دارد. افزایش حضور مردان در این بازار را حتی در ایران نیز می‌توان رصد کرد. کافی است در ساعات پربیننده و کم‌بیننده پای یکی از شبکه‌های تلویزیونی بنشینید تا در کمتر از دو ساعت با تبلیغ چند نمونه از اقلام آرایشی و بهداشتی برای مردان روبه‌رو شوید.
مردی که نقش داماد را در یک تبلیغ تلویزیونی بازی می‌کند، از چروک‌های صورت خود که حتی با گریم پاک نمی‌شود، کلافه است و از این رو درصدد است راهی برای خلاصی از پیری بیابد. کرم ضد چروکی به او معرفی می‌شود تا بتواند بر این مشکل غلبه کند. در روزی دیگر حالا این گریمور است که راز جوانی و زیبایی را از او می‌پرسد و با تبلیغ این کرم، به قول خودش درصدد است که حجم کار خود را کم کند.
اما این همه ماجرا نیست؛ تبلیغ این کر‌م‌ها برای غلبه بر چروک پشت پرده بزرگ‌تری را نیز نشان می‌دهد. بازار داغ لوازم بهداشتی و آرایشی برای مردان بی دلیل نیست و می‌تواند سیاست عجیبی در پس پرده داشته باشد. در این میان اما بازار عطر جایگاه ویژه‌ای دارد. بازاری که از دیرباز مردانه و زنانه بوده است. بوی خوش همواره جذابیت فراوانی برای همه داشته و از این رو عطرها در سبد خرید مردان و زنان جایگاه ویژه‌ای دارند.
در بازار عطر چه خبر است؟
عطر در میان انبوه کالاهای ممنوعه برای ورود به کشور قرار دارد. البته اگر سراغ عطرفروشی‌های ایران بروید، قفسه هیچ‌کدام را از عطرهای خارجی خالی نخواهید یافت چراکه با وجود ممنوعیت ورود عطر به ایران، این کالا همواره با روش‌های غیرقانونی و قاچاق در بازار ایران وارد می‌شود. البته در سال‌های اخیر تولیدکنندگان ایرانی عطر نیز دست به کار شده‌اند و عطر ایرانی را وارد بازار کرده‌اند اما با این حال بازار عطر ایران همچنان در اختیار عطرهای خارجی و البته قاچاق است.
حمیدرضا بنائی، عضو انجمن واردکنندگان فرآورده‌های بهداشتی، آرایشی و عطریات ایران، معتقد است بیشتر عطرهای قاچاقی که در بازار ایران یافت می‌شود، اصل نیستند، عطرهایی تقلبی هستند و واردکنندگان برای اینکه بتوانند ماندگاری آن را بالا ببرند، از نظر بهداشتی کارهای غیراستاندارد روی آنها انجام می‌دهند.
بنائی البته به یک تقسیم‌بندی مهم در بازار عطر ایران اعتقاد دارد. او می‌گوید «بیست درصد حجم بازار آرایشی، بهداشتی را عطریات تشکیل می‌دهد. به عبارت دقیق‌تر کل بازار مصرف لوازم آرایشی، بهداشتی و عطریات (به جز شوینده) در کشور هفتاد هزار میلیارد تومان است که بیست درصد آن، یعنی چهارده هزار میلیارد تومان را عطریات تشکیل می‌دهد.»
به گفته این عضو انجمن واردکنندگان فرآورده‌های بهداشتی، قسمت اعظم بازار مصرف لوازم آرایشی و بهداشتی به ترتیب مربوط به پوست، مو و کالاهای آرایشی است.
بازار در اختیار قاچاقچیان
سال 1399 واردات عطر به‌طور قانونی به کشور ممنوع شد. اتفاقی که باعث شد قاچاقچیان که پیش از آن حضوری چشم‌گیر در این بازار داشتند، جولان خود را در این عرصه افزایش دهند و سهم بیشتری از بازار را به دست بگیرند. این تصمیم علاوه بر اینکه باعث تضعیف واردکنندگان قانونی و سپرده شدن بازار به قاچاقچیان شد، باعث شد فروشگاه‌هایی که متمرکز و تخصصی به عرضه عطریات و ادکلن اقدام می‌کردند نیز از نظر اقتصادی تحت‌فشار قرار بگیرند و حتی تعدادی از آنها به مرز ورشکستگی برسند.
بحیرایی، رئیس پیشین انجمن واردکنندگان لوازم آرایشی و بهداشتی، در این خصوص می‌گوید: «متأسفانه باید اعتراف کنیم که فضای کسب و کارهای این حوزه از هر جهت در اختیار قاچاقچیان و تولیدکنندگان کالاهای تقلبی قرار گرفته و مصرف‌کنندگان اطمینان خاطر نسبت به اصالت و کیفیت کالا را از دست داده‌اند.»
بحیرایی همچنین در این باره اضافه می‌کند: «البته در این رابطه تولیدکنندگان داخلی تلاش‌هایی برای تأمین کالا انجام داده‌اند و حتی واردکنندگان نیز به سمت سرمایه‌گذاری در خطوط تولید عطریات رفته‌اند ولی به هر حال عطر یک کالای برندمحور است و مردم به برخی برندها علاقه‌مندی ویژه‌ای دارند.»
رئیس سابق انجمن واردکنندگان لوازم آرایشی و بهداشتی با بیان این نکته که این موضوع در خصوص سایر اقلام بهداشتی و آرایشی نیز صادق است، می‌گوید: «به‌طور کلی شاهد شیوع عرضه انواع کالاهای بدون اعتبار و اصالت در هر نقطه از شهر هستیم و این موضوع می‌تواند برای سلامت مردم عوارض و عواقب ناگواری داشته باشد.»
بحیرایی صحبت‌های خود درباره تاثیر ممنوعیت واردات در حوزه عطر و دیگر لوازم آرایشی و بهداشتی بر بازار را این گونه ادامه می‌دهد: «ادامه ممنوعیت واردات عطر و ادکلن و سایر اقلام بهداشتی و آرایشی باعث شده که قاچاقچیان هر روز فربه‌تر شوند و امکانات بیشتری برای هموار کردن مسیر تخلفات خودشان فراهم کنند و در کنار آن دولت از حقوق قانونی و درآمد گمرکی و عایدی خود بی‌بهره بماند و مصرف‌کننده ایرانی که عادت به تائیدیه‌های سازمان غذا و دارو دارد، از یک سو کالا را باید گران‌تر تهیه کند و از سوی دیگر، نگران اصالت و کیفیت کالا باشد.»
در مجموع به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین مشکلات بازار عطر و لوازم آرایشی در ایران ممنوعیت واردات است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بازار لوازم آرایش ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی، از هفت میلیارد دلار عبور کرد و ارزش این بازار سالانه حدود ۳.۷۲ درصد رشد دارد. به این ترتیب با توجه به سهم بیست درصدی عطر از این بازار که رقم ریالی آن در بالا ذکر شد، به این ترتیب اقتصاد ایران در این حوزه برای قاچاقچیان بسیار سودآور است و فربهی این بازار در کنار ممنوعیت واردات، شرایط مساعدی را برای قانون‌شکنان ایجاد کرده است.
شاید زمان آن رسیده است که برای حل این مشکل تدابیر ویژه‌ای اندیشیده شود. تدابیری که در بلندمدت بتواند به برندسازی در ایران منجر شود چراکه بازار لوازم آرایشی بازاری برندمحور تلقی می‌شود.
